دستاوردهای صنعت ارتباطات/ از وابستگی کامل به فناوری و تجهیزات خارجی در مخابرات رها شدیم

به گزارش خبرنگار گروه علم و پیشرفت خبرگزاری فارس، نیمهٔ دوم دهه پنجاه، عرصه ارتباطات و مخابرات در کشور محدود به فناوری های اولیه بود که تلفن پیشرفته ترین آنها محسوب می شد.

حافظه تاریخی مردم در این باره به یاد می آورد که در آن زمان حتی دسترسی به همین وسیله ارتباطی هم برای همه مردم مقدور نبود. حضور خط تلفن ثابت فقط به شهرهای بزرگ خلاصه می شد و نه تنها روستاهای زیادی بلکه حتی بسیاری از شهرها و شهرستان ها هم از این امکان بی بهره بودند.

اما با این حال امروز دیگر صنعت مخابرات و ارتباطات به تلفن خلاصه نمی شود و مشترکان این صنعت علاوه بر امکان برقراری تماس صوتی، انتظارات و نیازهای دیگری هم دارند که سرویس دیتا و اینترنت یکی از پر متقاضی ترین سرویس های اپراتورهای ارتباطی در این روزها به شمار می آید.

در رابطه با مهم ترین دستاوردهای مخابرات در چهل و سه سالگی پیروزی انقلاب اسلامی و آمارهای مهمی که از میزان پیشرفت ها در این صنعت طی این سال ها به دست آمده است، با رضا خلیلی معاون شبکه شرکت مخابرات ایران گفت وگو کرده ایم.

مخابرات ۲۹ میلیون مشترکی در ۴۳ سالگی پیروزی انقلاب 

فارس: پس از گذشت چهل و سه سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مخابرات در چه وضعیتی قرار دارد و چه می کند؟

خلیلی: در حال حاضر شرکت مخابرات ایران حدود ۲۹ میلیون مشترک فعال در بخش تلفن ثابت و بیش از ۳/۵ میلیون مشترک در بخش سرویس های پر سرعت شامل دیتا و اینترنت دارد.

این شرکت در حال حاضر، سرویس های دیتا، سرویس های شبکه هوشمند، زیرساخت های فیبر نوری و شبکه انتقال لایه های ۲ و۳ را ارائه می کند. همچنین مسئولیت تامین امکانات پایه ( (LPS برای شرکت ها، سازمان ها و اپراتورها را بر عهده دارد.

علاوه بر این، در زمینه گسترش شبکه فیبر نوری در کشور، جایگزینی شبکه مسی با فیبر نوری، افزایش پوشش، سرعت و کیفیت ارتباطات، اتصال مدارس ، موزه ها، دانشگاه ها و … به شبکه دیتا و اینترنت فعالیت دارد و نقش موثری را در گسترش زیر ساخت شبکه ملی اطلاعات ایفا می کند.

حرکت از مخابرات تلفنی تا ارتباطات نوری در طول ۴۳ سال 

فارس: در طول چهل و سه سالی که از پیروزی انقلاب اسلامی می گذرد، روند توسعه فناوری در صنعت مخابرات جهان و به تبع ایران، چه تغییراتی داشته است؟

خلیلی: در طول گذشت چهل و سه سال از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، عرصه ارتباطات و مخابرات هم سو با سایر علوم و فناوری ها رشد کرد. این صنعت یکی از مهمترین حوزه هایی بود که توانست دستاوردهای قابل قبولی را به دست آورد و اتفاقا توانست دستاوردهایی را هم رده با کشورهای پیشرفته دنیا حاصل کند.

اگر بخواهیم مقایسه ای از وضعیت پیش از پیروزی انقلاب اسلامی و سال های بعد از پیروزی انقلاب اسلامی داشته باشیم باید اشاره کنیم که پیش از انقلاب اسلامی تلفن به عنوان یکی از درگاه های ارتباطی مهم پس از تلگراف و نامه شناخته می شد.

در آن زمان ارتباطات دیتا و اینترنت معنا و مفهومی نداشت. اما امروزه تلفن ثابت در دسترس همه مردم است و علاوه بر توسعه خطوط تلفن ثابت، شاهد پیشرفت در دیگر عرصه های مختلف مخابراتی از جمله  تلفن همراه، سرویس های اینترنت پر سرعت مانند ADSL و VDSL و FTTH هستیم. 

ADSL یا Asymmetric digital subscriber line و VDSL یا Very High-Speed ​​Digital Subscriber Line و FTTH  که همان اتصال فیبر نوری به منازل یا fiber to the home است.

رسیدن از ضریب نفوذ ۲ درصدی به ۳۴ درصدی تلفن ثابت در ایران

فارس: به موضوع تلفن ثابت به عنوان سرویس اصلی و مهم مخابراتی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی اشاره کردید، به طور خاص در این مورد چه تفاوت آماری در ضریب نفوذ تلفن ثابت قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به وجود آمده است؟ 

خلیلی: براساس آمار رسمی شرکت مخابرات ایران، در سال ۱۳۵۷ و همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی، فقط تعداد ۸۰۵ هزار خط تلفن در کشور وجود داشت و ضریب نفوذ تلفن برابر ۲.۳۴ درصد بود. یعنی به ازای هر ۱۰۰ نفر جمعیت، ۲.۳۴ خط تلفن در کشور وجود داشت.

در حال حاضر ضریب نفوذ تلفن ثابت در کشور ۳۴.۸۷ درصد است. آمار ضریب نفوذ با احتساب خطوط شرکت مخابرات ایران، FCPها (اپراتورهای ارتباطات ثابت) و  Servcoها  ( اپراتورهای خدمات ارتباطی) به دست آمده است. در مجموع بیش از ۳۶ میلیون خط تلفن ثابت در کشور نصب شده است و بیش از ۲۹ میلیون خط هم دایر شده است. 

از روزی که فقط ۴۰۰ روستا در کشور ارتباط تلفنی داشتند تا رسیدن به ۴ میلیون خط روستایی

فارس: به بحث روستاها بپردازیم، در سال های پیش از پیروزی انقلاب وضعیت روستاهای کشور از نظر ارتباطات و دسترسی به ابزارهای ارتباطی چگونه بوده است و اکنون اوضاع چگونه است؟

خلیلی: همچنان که دسترسی به تلفن ثابت در کل کشور کم بود؛ به همین نسبت هم در زمان قبل از پیروزی انقلاب اسلامی دسترسی به تلفن در روستاها هم کم بود، به طوری که در آن زمان فقط حدود ۴۰۰ روستا در کشور ارتباط تلفنی داشتند و در واقع ارتباط رسانی تلفنی اساسی به روستا بعد از انقلاب به طور جدی آغاز شد.

هم اکنون شرکت مخابرات ایران بیش از ۵ میلیون خط تلفن ثابت منصوبه و نزدیک به ۴ میلیون خط تلفن ثابت دایر شده فقط در روستاهای کشور دارد. 

در حال حاضر در بیش از ۴۷ هزار روستا، مخابرات تلفن ثابت خانگی واگذار کرده است و ۵۱ هزار روستا هم دارای ارتباط هستند.

از وابستگی کامل به تکنولوژی و تجهیزات خارجی در صنعت مخابرات رها شدیم

فارس: برخی از دستاوردها و پیشرفت ها برای مردم به عنوان کاربران نهایی سرویس های مخابراتی محسوس است و برخی از تغییرات و دستاوردها هم در سطحی است که چندان برای مردم قابل رویت نیست. درباره دیگر پیشرفت هایی که در این سال ها به دست آمده و شاید از نظر دور مانده است، توضیح بفرمایید.

خلیلی: مواردی مانند شرایط دریافت خطوط تلفن ثابت برای مردم آشنا است که مردم به چشم خود تسهیل دریافت تلفن ثابت را دیده اند. مردم به یاد دارند که در گذشته ثبت نام تلفن با زمان انتظار زیاد و صف های طولانی همراه بود و حتی تا چند سال هم دریافت یک خط تلفن ثابت طول می کشید و البته سهم هزینه های دریافت این سرویس هم بیشتر بود. 

اما برای مثال یکی از موارد مهمی که شاید کمتر توسط کاربر نهایی دیده شده باشد، وابستگی در تکنولوژی و تجهیزات بود. در آن زمان وابستگی کامل به تکنولوژی و تجهیزات خارجی داشتیم اما اکنون بیشتر از تولیدات داخلی در صنعت مخابرات استفاده می کنیم.

در طی این سال ها، در شبکه مخابراتی سوئیچ های آنالوگ به سوئیچ های دیجیتال تبدیل شد و در ادامه گذر به شبکه های نسل جدید NGN یا Next-generation network و IMS یا IP Multimedia Subsystem را تجربه کردیم.

همچنین در این سال ها، تغییری را در نحوه محاسبه هزینه مکالمات تلفن ثابت پشت سر گذراندیم که این تغییرات کمک بزرگی به نقاط محروم و روستاهای کشور برای برقراری ارتباطات با هزینه  کمتر کرد. در گذشته محاسبه تعرفه های مکالمه تلفن ثابت در داخل هر استان به دو صورت شهری و بین شهری انجام می شد که در تغییر مدل تعرفه گذاری، تفاوت شهری و بین شهری حذف شد و تعرفه ها در سطح یک استان بر اساس نرخ مکالمات شهری یکسان شد. 

با گسترش شبکه مخابراتی، تاسیس دفاتر پیشخوان دولت و بخش عمومی غیر دولتی، تاسیس دفاتر ارتباطات روستایی که خدمات مخابراتی، بانکی و دولت الکترونیک را به مردم ارائه می دهند. نقل و انتقال پول و انجام تراکنش های بانکی از طریق دستگاه های POS و بر بستر شبکه مخابراتی در این سال ها انجام شده است. اکنون خدمات مشاوره ای از راه دور انجام می شود. برگزاری کلاس های درسی بر خط به خصوص در ایام کرونا از دیگر برکات رشد و گسترش شبکه های مخابراتی است. موارد ذکر شده به عنوان بخشی از خدمات نوین مخابراتی است که همگی موجب ایجاد سهولت در کار و زندگی مردم کشورمان شده و  در کاهش ترافیک و سفرها و آلودگی محیط زیست موثر واقع شده است.

پیشرفت های صنعت مخابرات همگام و حتی جلوتر از دیگر فناوری ها در کشور بود

فارس: پیشرفت های صنعت مخابرات در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در مقایسه با دیگر صنایع در کشور چگونه می بینید؟

خلیلی: معتقدم که پیشرفت در این حوزه از پیشرفت در دیگر حوزه‌ های فناوری در کشور یا بیشتر بوده یا حداقل همگام با آنها رقم خورده است.

در بحث ارتباط رسانی، تولید تجهیزات در داخل کشور، بهره گیری از تجهیزات به روز و گسترش پوشش در شهرها و روستاها اتفاقات بزرگی رخ داده است. ایجاد پوشش برای همه شهرها و  تعداد زیادی از روستاها در زمینه ارتباطات ثابت کار بزرگی بوده است.

در مقایسه با دیگر کشورها وضع صنعت مخابرات ایران چگونه است؟

فارس: وقتی از پیشرفت ها در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی صحبت می کنیم، بسیاری از مردم مقایسه ایران با وضع همسایه ها و دیگر کشورها را هم سوال می کنند. پیشرفت های صنعت مخابرات در سال های پس از پیروزی انقلاب اسلامی را در مقایسه با دیگر  می بینید؟ 

خلیلی: در حوزه توسعه ارتباطات ثابت، کشورهای مختلف در سال های گذشته و به ویژه طی ۱۰ سال اخیر، برنامه هایی را به نام شبکه های باند پهن ثابت با اسامی مختلف در سطح ملی تهیه کرده اند. میزان سرمایه گذاری در این بخش به مبالغ زیادی نیاز دارد و حجم کار هم در این حوزه ها بسیار سنگین است. از این رو، این طرح ها به گونه ای طراحی شده اند که در سطح ملی باشند و همه بخش ها در کشور از آن حمایت کنند تا زیرساختی برای ارتباطات پرسرعت در کشور ایجاد شود و این زیرساخت مبتنی بر فیبر نوری است.

در نتیجه در سال‌ های مختلف راهبردهای متنوعی برای توسعه فیبر نوری در کشورهای مختلف تدوین شده است و این کشورها طبق همین برنامه جلو رفته اند. در این فناوری از ADSL شروع کردند و به FTTH رسیده اند که در حال حاضر بحث رایج در دنیا همین FTTH و رساندن فیبر نوری به منازل و اماکن است.

البته بسیاری از کشورهای پیشرفته هم هستند که هنوز در FTTH درصد رشد قابل توجهی را ندارند؛ اما توانسته اند در تکنولوژی های سیمی برای عموم مردم و مشترکان از تکنولوژی های روز مثل VDSL و GFAST استفاده کنند. این تکنولوژی ها سرعت های به نسبت خوبی را به مشتری می دهد و در نهایت به برنامه فیبرنوری منتهی می شود.

در برنامه فیبر نوری کشورهای آسیایی بهتر حرکت کرده اند و رشد به سمت FTTH کمی سریع تر بوده است و این برنامه با پوشش بیشتری جلو رفته است؛ به ویژه کشورهای آسیای شرقی، کشورهای حوزه خلیج فارس و کشورهای عربی مانند امارات. کشور چین و کشور کره جنوبی میزان رشد چشمگیری در توسعه فیبر نوری داشته اند.

اما در کشورهای اروپایی و آمریکایی از بستر سیمی و کابلی همچنان استفاده می‌ کنند البته با فناوری های جدید تر و با سرعت بالاتر. در این کشورها از قبل سرویس های باند پهن شبکه کابلی هم رایج بوده  و این شبکه ها استفاده شده است.  در دو تا سه سال اخیر در برنامه‌ ریزی‌ های سالانه خود حرکت به سمت FTTH به میزان راه اندازی سالی یک میلیون پورت تا دو میلیون پورت را در دستور کار قرار داده اند که وضعیت حرکت به سمت FTTH در کشورهای مختلف متفاوت است.

در مقطعی که ما می‌توانستیم به سمت FTTC یا VDSL و GFAST برویم عقب ماندگی ایجاد شده است که یکی از دلایل مهم آن تغییرات نرخ ارز و مباحث تحریم بود که از سال ۹۶ به بعد قابل توجه بوده است.

اکنون شاید رفتن به سمت FTTH در مقیاس بزرگ تر منطقی باشد. در جاهای دیگر هم FTTC و FTTB یا VDSL جوابگوی نیازها خواهد بود. اما آنچه کاملا مشخص است این است که انتهای کار FTTH است. البته رسیدن به FTTH یک دوره گذاری دارد که باید در این دوره گذار از فناوری های دیگری هم استفاده کنیم و از آنها کمک گرفته شود تا با آماده سازی زیرساخت ها بتوانیم به زمان بندی برنامه FTTH برسیم. زیرا برنامه FTTH یک کار اجرایی بسیار سنگین است.