محمدعلی قاسمی و تلاش‌هایش در ادبیات دفاع مقدس

خبرگزاری کتاب ایران‌(ایبنا) در ایلام، چند‌ماه قبل از هجوم رسمی و سازمان یافته رژیم بعث عراق به کشور عزیزمان در ۳۱ شهریورماه ۱۳۵۹، استان ایلام با بیش از ۴۲۰ کیلومتر مرز مشترک با کشور عراق، با این پدیده روبه رو و درگیر شد. ادبیات دفاع مقدس و پایداری در این استان به همت و تلاش نویسندگان و شاعران و پژوهشگران شکل تازه‌ای به خود گرفت. در این میان تلاش‌های حرفه‌ای و تخصصی محمدعلی قاسمی، شاعر و نویسنده ایلامی در این خصوص برجسته و قابل توجه است.
 
وی متولد اول مهرماه سال ۱۳۴۸ در شهر ایلام و از شاعران و نویسندگان فعال و پیشرو استان به شمار می‌رود و تاکنون آثار فراوانی در قالب داستان کوتاه، شعر، رمان، ادبیات پایداری و دفاع مقدس و آیینی منتشر کرده است. رمان «عزیز بومی» برگزیده کتاب سال دفاع مقدس و مجموعه شعر «برانگیخته با عشق» مقام نخست و جایزه بین‌المللی عزت و افتخار حسینی را به دست آورده است. قاسمی هم‌اکنون مدیر حوزه هنری استان ایلام است.
 

 

از وی تاکنون کتاب‌های: از گ‍ل‍وی‌ گ‍ل‌ و گ‍ل‍ول‍ه‌ (ش‍ع‍ر پ‍ی‍ش‍رو م‍ق‍اوم‍ت‌)، ب‍ران‍گ‍ی‍خ‍ت‍ه‌ ب‍ا ع‍ش‍ق‌ (غزل‌های عاشورایی)، بو و مه‌شین‌(داستان)، توپ‌ها دهل می‌زنند (مهران در جنگ)، ح‍ی‍ات‌ س‍رو، در ستایش جهل‌(شعر فراگاه)، دی‍وان‌ ک‍ام‍ل‌ ش‍اک‍ه‌ و خ‍ان‌‌م‍ن‍ص‍ور(گ‍ردآوری‌ و ت‍ص‍ح‍ی‍ح در ۲ نوبت چاپ‌)، راپ‍ُرت‌ه‍ای‌ ع‍اش‍ق‍ان‍ه‌(مجموعه شعر)، طعم خدا‌(داستان بلند زندگی شهید شیرودی) عزیز بومی(رمان دفاع مقدس)، معمای مامی(خاطرات مربوط به سردار شهید عباس مامی به نقل از خانواده، دوستان، فرماندهان و همرزمان)، ن‍ام‌ ت‍م‍ام‌ ک‍ش‍ت‍گ‍ان‌ ی‍ح‍ی‍اس‍ت‌(مجموعه ۶ جلدی)‌ (داستان کوتاه دفاع مقدس) هات (رمان فراگاه)، یادهای یادگار‌(خاطرات سردار شهید حاج یادگار امیدی فرمانده اطلاعات عملیات لشکر ۱۱ امیرالمومنین(ع) (به نقل از خانواده، همسر، دوستان و همرزمان) آهنگ یاری (زندگی‌‌نامه داستانی) کارنامه صیاد سعادت (یادنامه سردار شهید کاظم فتحی‌زاده)، سال‌های بی‌برادر (تاریخ شفاهی دفاع‌مقدس به روایت سردار عبداله موسی ‌بیگی از فرماندهان دوران دفاع مقدس) شکارچی گوش‌بُرها (تاریخ شفاهی دفاع مقدس)، حدیقه حیدری(خاطرات عارف مجاهد آیت‌الله شیخ عبدالرحمن حیدری‌ایلامی به نقل از خانواده، یاران و دوستانش) جنگجوی

قهرمان(خاطرات سردار رشید شهید اسلام، شهید تقی رحیمی‌مقدم (به نقل از همسر، خانواده، یاران و هم‌رزمانش) و صحیفه‌سلطانی (خاطرات حجت‌الاسلام والمسلمین شیخ عباس سلطانی به نقل از خانواده، بستگان، دوستان و یارانش) منتشر شده است.
  
مهمترین مساله در پرداختن به تاریخ شفاهی جنگ و ادبیات پایداری، علاوه بر معیارهایی همچون علاقه، پشتکار، عدم جانبداری، مطالعه، توان قلمی داشتن تخصص و اهلیت در کار است. نکته مهمی که گاه به فراموشی سپرده و موجب ضعف محتوایی و کیفی در آثار می‌شود.

قاسمی، به‌عنوان نویسنده‌ای پیشکسوت در حوزه ادبیات دفاع مقدس و پایداری، کتاب‌ها و آثار فراوانی در قالب‌های مجموعه شعر، رمان، مجموعه داستان کوتاه، تاریخ ادبیات شفاهی جنگ، بازنویسی داستان زندگی شهدا و… منتشر کرده و در این اثر با بهره‌گیری از تخصص و قابلیت‌های ذاتی و دانش تجربی‌اش توانسته در این مسیر، جریان‌هایی مناسب ایجاد کند. تجربه سال‌ها نوشتن و سرودن و مطالعات شخصی و نیز شناخت و آگاهی او از جنگ و زیر مجموعه‌های آن، لمس جنگ و درگیر بودن با آن؛ موجب شده تا آثارش همواره جزو آثار پرتیراژ و پرمخاطب قرار گیرد و جوایز کتاب سال دفاع مقدس را به خود اختصاص دهد.

 

 

تخصص، تعهد و تجربه، سه رکن اصلی محمدعلی قاسمی در پرداختن به ادبیات شفاهی جنگ است که آگاهانه و بدون غلبه احساسات و پرهیز از شخصیت‌ و قهرمان‌سازی کاذب و تنها بر اصول علمی، لایه‌هایی از تاریخ شفاهی جنگ در استان را با قلمی روان و جذاب گشوده و منتشر کرده است. او تجربه زیستی از جنگ را نیز دارد و وقایع این پدیده اجتماعی را در آثار ادبی‌اش به خوبی بازتاب داده است. او با تجربه چند دهه نوشتن و سرودن، براصول و معیارهای نگارش تدوین و تحقیق تاریخ شفاهی جنگ به خوبی آشنا است و در این میان شناخت عمیقی از زیر و بم‌های موجود دارد.
 
یکی از آسیب‌های جدی در حوزه تاریخ شفاهی دفاع مقدس و ادبیات پایداری و بهره‌گیری از اظهارنظرهای شخصی و جادادن تخیل نابجا در پرداخت محتوایی و متن، اسطوره‌‌سازی‌‌های کاذب، سفارشی‌نویسی و خاطره‌‌سازی و جابه‌‌جایی مکانی و زمانی در بیان آثار است که ضربه‌های جدی به ساحت این گونه آثار می‌زند. این آسیب‌‌ها موجب دوری مخاطب از متن می‌شود و این حوادث، تاریخ ادبیات معاصر در ژانر دفاع مقدس و پایداری را دچار تحریف می‌کند.
 
بازنویسی خاطرات از زبان افراد، کاری شایسته ارزشمند و لازم است که در آن گنجینه‌ها و میراث‌های معنوی جنگ و دفاع مقدس در ذهن مخاطبان و جوامع هدف عنوان میراث معنوی به نسل‌های آینده منتقل شود.
 
جنگ ایران و عراق یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های معاصر بود که کشور عزیزمان در ۸ سال دفاع مقدس در مقابل کشور متجاوز همسایه جانانه مقاومت کرد و متحمل هزینه‌های بسیاری شد، اما گنجینه‌ای به نام فرهنگ و ادبیات و هنر جنگ برجا گذاشت‌ تا برای نسل‌‌های‌ آینده به یادگار بماند و نشان‌ دهد که‌ تمام ایرانیان، عاشق سرزمینند و هرگز در طول تاریخ متجاوز و شروع‌کننده جنگ نبوده، بلکه

هماوره مدافع وطن و آب و خاک اجدادی‌شان بوده و تا اهدای جان از سرزمین و وطن دفاع کرده‌اند.
 
در این میان، حوادث و جریان‌های سیاسی، اجتماعی فراوانی با جنگ همراه شد که موجب تنوع محتوایی و جذابیت آن شد، از دل این حادثه اجتماعی، صدها رمان، مجموعه خاطرات و داستان‌های کوتاه و زندگی‌نامه و توسط نویسندگان و شاعران و پژوهشگران و محققان منتشر شد و حوزه‌های دیگر همچون: هنر(در قالب‌های مختلف) موسیقی، سینما و سریال؛ تئاتر، رسانه‌های نرم‌افزاری و نیز آثار فراوانی تولید و به جامعه ارائه شده و همچنان فرصت و پتانسیل‌های جدی برای آفرینش و بازتولید این آثار وجود دارد.
 
خوشبختانه با توجه به ظرفیت‌های این استان در دو حوزه  ادبیات آیینی و دفاع مقدس؛ نویسندگان و شاعران و پژوهشگران جوانی به‌صورت فردی و گاه گروهی و با حمایت‌هایی از ادارات و نهادهای مربوط و مرتبط، به تولید محتوا و انتشار آن در قالب کتاب و سایر فرمت‌های دیگر (پادکست، کتاب‌های صوتی و…) پرداخته و آثاری فراوانی در این راستا منتشر کرده‌اند.
 
خوشبختانه محمدعلی قاسمی، نویسنده و شاعر ایلامی در اغلب کتاب‌هایش در ادبیات دفاع مقدس نشان‌ داده که نویسنده‌ای متعهد، آگاه، جریان‌ساز و مسلط بر محتوا و معنا و تکنیک است و آثارش گویای توان دانش و تخصص و تجربه اوست.
 

سال گذشته با تلاش و همت این نویسنده و شاعر پرتلاش ایلامی ۶ عنوان کتاب در ژانرهای دفاع مقدس، تحقیق و پژوهش و ادبیات از سوی ناشران دولتی و خصوصی مختلف منتشر کرد تا نشان دهد به مقوله ادبیات نگاه حرفه‌ای و جدی دارد. چهار عنوان «حدیقه حیدری»، «شکارچی گوش‌برها»، «جنگجوی قهرمان» و «صحیفه سلطانی» به خاطرات حوزه دفاع مقدس پرداخته و با زبانی شیوا و مخاطب پسند و براساس تجربیاتش در این حوزه، چاپ و منتشر شده‌اند.