سهم بانوان از کرسی‌های خانه‌ ملت چقدر بوده است؟

به گزارش خبرگزاری ایمنا، حضور فعال بانوان ایرانی در عرصه‌های مختلف جامعه همواره یکی از نکات قابل توجه و افتخارآفرین کشورمان بوده است، نقش مؤثری که در فرایند مبارزات و پیروزی انقلاب اسلامی و سپس در سال‌های جنگ تحمیلی و پس از آن در عرصه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، علمی و ورزشی غیرقابل انکار بوده است. حضور زنان در عرصه فعالیت‌های سیاسی همواره به عنوان یکی از عناصر پر اهمیت مشارکت آنان در سازندگی کشور مورد توجه فعالان اجتماعی بوده و با توجه به این مسئله مجلس شورای اسلامی نیز به عنوان اصلی‌ترین نهاد نظارتی و تقنینی، از این قاعده مستثنی نیست.

بررسی‌ها نشان می‌دهد از ابتدای انقلاب تاکنون، در یک سیر صعودی، شاهد حضور بانوان در این قوه بوده‌ایم، اگرچه باید در نظر داشت که میزان حضور بانوان در کرسی‌های خانه ملت در بیشترین حد خود نهایتاً تا ۱۷ نفر در یک دوره (مجلس دهم) رسیده است که تنها ۶ درصد از کرسی‌های مجلس را شامل می‌شود و این عدد نشان می‌دهد که همچنان نیازمند تلاش‌های بیشتری برای حضور زنان شایسته و توانمند در مجلس شورای اسلامی هستیم. علاوه بر این حضور زنان در هیئت‌رئیسه مجلس اول تا نهم فقط یک‌بار اتفاق افتاده است، تا مجلس پنجم به دلیل پایین‌بودن تعداد آنان در مجلس، هیچ‌گونه نماینده زنی در هیئت‌رئیسه مجلس حضور نداشت، اما برای اولین‌بار، سهیلا جلودارزاده (نماینده دوره پنجم، ششم و هفتم مجلس شورای اسلامی) منشی هیئت‌رئیسه مجلس ششم شد که در هر چهار اجلاسیه این دوره از مجلس حضور داشت.

در ۱۱ دوره مجلس شورای اسلامی در مجموع ۷۸ زن توانسته‌اند ۱۱۱ کرسی را به خود اختصاص دهند که این آمار با احتساب نمایندگان برگزیده در مجلس دوازدهم به ۸۴ نفر می‌رسد، همچنین مجلس اول تا سوم با ۴ نماینده زن کمترین تعداد کرسی‌ها و مجلس دهم با ۱۷ کرسی بیشترین حضور زنان از ابتدای انقلاب تا امروز را داشته است.

چه تعداد زن به مجلس دوازدهم راه یافتند؟

مطابق آخرین نتایج اعلام شده توسط ستاد انتخابات کشور از دوازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی که یازدهم اسفند برگزار شد، ۲۴۵ نفر در مرحله نخست انتخابات، منتخب مردم شدند و انتخابات ۲۱ حوزه نیز برای تعیین ۴۵ نماینده دیگر به دور دوم کشیده شد.

از بین ۲۴۵ نامزد راه یافته به مجلس دوازدهم شورای اسلامی، ۱۱ زن توانسته‌اند آرای لازم را برای حضور در بهارستان کسب کنند که این ۱۱ منتخب زن از ۹ استان هستند و ۶ نفر از آنان برای اولین بار به مجلس می‌روند.

از میان راه یافتگان به بهارستان، سارا فلاحی از حوزه انتخابیه (ایوان، چرداول، مهران، ملکشاهی، سیروان، هلیلان وچوار)، فاطمه محمد بیگی از حوزه انتخابیه (آبیک و البرز)، فاطمه مقصودی از حوزه انتخابیه (بروجرد) و الهام آزاد از حوزه (نائین و خور و بیابانک) از نمایندگان فعلی مجلس یازدهم هستند که بار دیگر به خانه ملت راه یافتند، همچنین زهرا سعیدی‌مبارکه از حوزه انتخابیه (مبارکه) نیز سابقه حضور در مجلس دهم را در کارنامه خود را دارد.

فاطمه مقصودی که به عنوان اولین زن نماینده مجلس لرستان از حوزه انتخابیه بروجرد در سال ۹۸ به بهارستان راه یافت، توانست برای دومین دوره متوالی اعتماد مردم را برای بهارستان دوازدهم کسب کند. همچنین الهام آزاد هم اولین نماینده زن حوزه انتخابیه نائین و خور و بیابانک است که سال ۹۸ به مجلس یازدهم راه یافت و اکنون کرسی مجلس دوازدهم را در همین حوزه کسب کرد.

از نکات قابل توجه این دوره از انتخابات مجلس، برگزیده شدن فاطمه جَراره به عنوان نخستین زنی است که پس از انقلاب به عنوان نماینده زن در استان هرمزگان انتخاب می‌شود، همچنین از حوزه انتخابیه زرتشتیان در تهران برای نخستین بار یک نماینده زن اقلیت از تهران به نام بهشید برخوردار به مجلس دوازدهم راه یافت، این در حالی است که پیش از این در هیچ‌یک از دوره‌ها، نماینده زنی از اقلیت‌های دینی و مذهبی در مجلس حضور نداشته است.

جاماندگان مجلس دوازدهم…

زهرا شیخی از حوزه انتخابیه (اصفهان)، فاطمه رحمانی از حوزه انتخابیه (مشهد)، پروین صالحی‌مبارکه از حوزه انتخابیه (مبارکه)، عفت شریعتی از حوزه انتخابیه (زرند و کوهبنان)، هاجر چنارانی از حوزه انتخابیه (نیشابور و فیروزه)، سمیه محمودی از حوزه انتخابیه (شهرضا و دهاقان)، معصومه پاشایی از حوزه انتخابیه (مهندس و جلفا) و شیوا قاسمی‌پور از حوزه انتخابیه (مریوان و سروآباد) نمایندگان مجلس یازدهم هستند که از راهیابی به مجلس دوازدهم بازماندند و رأی کافی برای حضور در خانه ملت را کسب نکردند.

نکته جالب توجه دیگر این است که با پایان نتایج نهایی مرحله نخست انتخابات مجلس دوازدهم تاکنون هیچ نماینده زنی از تهران به بهارستان راه نیافته است، اگرچه در مجلس فعلی (یازدهم) چهار نماینده از تهران شامل زهره الهیان، سمیه رفیعی، فاطمه قاسمپور و زهره‌سادات لاجوردی حضور دارند و منهای الهیان، این سه نفر از حوزه تهران به دوره دوم انتخابات راه یافتند و باید دید در دور دوم چه تعداد از زنان به مجلس راه می‌یابند؟

بررسی تعداد نمایندگان زن در ادوار مجلس

مجلس اول:

اولین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۵۹ آغاز به کار کرد. تعداد کل نمایندگان دوره اول خانه ملت با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۳۲۷ نفر بود که از این تعداد ۴ نامزد زن از حوزه انتخابیه تهران توانستند روانه مجلس اول شوند.

مجلس دوم:

دومین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۶۳ آغاز به کار کرد. تعداد کل نمایندگان دوره دوم مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۷۸ نفر بود که از این تعداد ۴ نامزد زن از حوزه انتخابیه تهران توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس دوم شوند. در دومین دوره مجلس شورای اسلامی، مرضیه حدیدچی جایگزین اعظم طالقانی شد و مریم بهروزی، گوهرالشریعه دستغیب و عاتقه صدیقی برای بار دوم راهی مجلس شدند.

مجلس سوم:

سومین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۶۷ کار خود را آغاز کرد. تعداد کل نمایندگان دوره سوم مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۷۸ نفر بود که از این تعداد ۴ نامزد زن از حوزه انتخابیه تهران توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس شوند. ترکیب زنان مجلس دوم، در مجلس سوم هم تکرار شد.

مجلس چهارم:

در چهارمین دوره مجلس شورای اسلامی در مرحله اول و دوم ۹ نامزد زن توانستند در مجلس چهارم حاضر شوند. این مجلس در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۷۱ کار خود را آغاز کرد. تعداد کل نمایندگان این دوره مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۷۴ نفر بود.

مجلس پنجم:

در پنجمین دوره مجلس شورای اسلامی در مرحله اول و دوم ۱۴ نامزد زن توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس پنجم شوند. این مجلس در تاریخ دوازدهم خرداد ۱۳۷۵ کار خود را آغاز کرد. تعداد کل نمایندگان این دوره مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۷۴ نفر بود.

مجلس ششم:

ششمین دوره مجلس شورای اسلامی در هفتم خرداد ۱۳۷۹ کار خود را آغاز کرد. تعداد کل نمایندگان این دوره مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۹۷ نفر بود که در مرحله اول و دوم ۱۳ نامزد زن توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس ششم شوند.

مجلس هفتم:

در هفتمین دوره مجلس شورای اسلامی در مرحله اول و دوم ۱۳ نامزد زن توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس هفتم شوند. مجلس هفتم که کار خود را در ۷ خرداد ۱۳۸۳ آغاز کرد، ۲۹۵ نماینده داشت.

مجلس هشتم:

در هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی در مرحله اول و دوم ۸ نامزد زن توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس هشتم شوند. هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی در تاریخ هفتم خرداد ۱۳۸۷ کار خود را آغاز کرد. تعداد کل نمایندگان دوره سوم مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۹۱ نفر بود.

مجلس نهم:

در نهمین دوره مجلس شورای اسلامی در مرحله اول و دوم ۹ نامزد زن توانستند به عنوان منتخبان حوزه انتخابیه خود روانه مجلس نهم شوند. این دوره از مجلس ۷ خرداد ۱۳۹۱ کار خود را آغاز کرد و تعداد کل نمایندگان دوره سوم مجلس با احتساب نمایندگان شهید، متوفی، مستعفی و میان‌دوره‌ای ۲۹۰ نفر بود.

مجلس دهم:

در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی، حضور زنان در نهاد قانون‌گزاری کشورمان بیشترین تعداد را داشت. در مرحله اول انتخابات دهمین دوره مجلس ۱۳ نفر و در مرحله دوم ۴ نفر از نامزدان زن به نمایندگی مجلس دهم رسیدند. مجلس دهم در هفتم خرداد ۹۵ کار خود را آغاز کرد و در حال حاضر ۲۸۵ نماینده دارد.

مجلس یازدهم:

مجلس یازدهم با ۱۷ نماینده زن توانست همپا با مجلس دهم رکورد بیشترین تعداد حضور زنان در خانه ملت را حفظ کند، اما با فوت مرحوم فاطمه رهبر در اثر کرونا، این تعداد به ۱۶ نفر کاهش پیدا کرد.

نگاهی گذرا به جهت‌گیری سیاسی زنان نماینده مجلس نشان می‌دهد در دوره پنجم، ششم و دهم مجلس شورای اسلامی، اکثریت زنان نماینده متعلق به جریان اصلاح‌طلب و در دوره هفتم، هشتم، نهم و یازدهم اکثریت متعلق به جریان اصولگرا بوده‌اند. سهم نمایندگان دیگر احزاب، همچنین نمایندگان مستقل در تمام ادوار مجلس بسیار ناچیز بوده که این سهم در دوره یازدهم در بیشترین تعداد، پنج نفر از نمایندگان مستقل را به خود اختصاص داده‌است. علاوه بر این بررسی‌ها نشان می‌دهد با وجود تعداد اندک نمایندگان زن در چهار دهه، آنان توانسته‌اند به تعداد یک نفر تجربه عضویت در همه کمیسیون‌ها را ثبت کنند و بالاترین نرخ حضور آنان در کمیسیون بهداشت و درمان، فرهنگی، اجتماعی و آموزش و تحقیقات بوده است. در مقابل حضور زنان در کمیسیون‌های انرژی، صنایع، برنامه و بودجه و عمران بسیار کم‌رنگ بوده است.

نکته جالب توجه این آمارها شیب صعودی حضور زنان در کرسی‌های نمایندگی مجلس است، اما بیشترین تعداد حضور در مجلس دهم با تعداد ۱۷ نماینده و کاهش آن به ۱۱ نماینده در مجلس دوازدهم (بدون در نظر گرفتن راه یافتگان احتمالی در دور دوم انتخابات) نشان می‌دهد که برای توزیع عادلانه کرسی‌های نمایندگی و حضور مؤثرتر نمایندگان زن در عرصه قانون‌گذاری و نظارت نیازمند تلاش بیشتری هستیم.