گروه جامعه خبرگزاری فارس- مریم شریفی؛ ماجرای فلج ارب در گروه سلامت خبرگزاری فارس، با ثبت یک پویش در سامانه فارس من شروع شد. خانواده‌های دارای فرزند فلج ارب که ثبت‌کننده و حامی این پویش هستند، معتقدند یک اشتباه و قصور پزشکی، عامل ابتلای فرزندشان به این عارضه بوده و طبق ادعای آنها، این قصور متوجه پزشک زنان است که مسئول انجام زایمان بوده است. آنها معتقدند پزشک زنان بدون توجه به مستندات پرونده مادر در دوران بارداری، با اصرار بر زایمان طبیعی، زمینه‌ساز این مشکل بوده است. بعد از دو گفت‌وگو با مادران دارای فرزند مبتلا به فلج ارب و تشریح مشکلات آنها، گفت‌وگویی هم با یک فیزیوتراپ پیشکسوت داشتیم که معتقد بود در سال‌های اخیر، فلج ارب آمار افزایشی داشته است و انگشت اتهام او هم به سمت پزشک زنان نشانه رفت. بررسی منصفانه این موضوع، ایجاب می‌کرد از نگاه ضلع دیگر ماجرا یعنی متخصصان زنان و زایمان هم به این بحث بپردازیم و در جریان توضیحات و استدلال‌های تخصصی آنها قرار بگیریم. با همین نگاه، گفت‌وگویی ترتیب دادیم با دکتر «سودابه کاظمی»، رییس انجمن متخصصان زنان و زایمان کشور و ایشان به تفصیل، عوامل و بسترهایی که به بروز عوارضی مانند فلج ارب منجر می‌شود را از دیدگاه پزشک زنان تشریح کرد. با این گفت‌وگو همراه باشید.
*از هر طرف به بررسی ماجرای فلج ارب نوزادان می‌پردزایم، به متخصصان زنان و زایمان می‌رسیم. هم خانواده‌های دارای فرزند فلج ارب و هم بسیاری از کارشناسان فیزیوتراپی و کاردرمانی، معتقدند بروز این عارضه تا حد زیادی وابسته به عملکرد پزشک زنان و زایمان است که مسئولیت تیم زایمان را بر عهده دارد. خانواده‌ها مدعی هستند ازآنجاکه زایمان طبیعی برای پزشک زنان امتیاز به همراه دارد، او بدون توجه به شرایط مادر و جنین، نوزادشان را با زایمان طبیعی به دنیا آورده و سختی زایمان و فشارهای وارده به نوزاد، باعث ایجاد فلج ارب در دست او شده است. گفت‌وگو با شما به‌عنوان رییس انجمن متخصصان زنان و زایمان کشور با محوریت فلج ارب، بر همین اساس شکل گرفت. ما مشتاق و آماده‌ایم شما به‌عنوان نماینده این صنف محترم، از عوامل بروز فلج ارب در نوزادان بگویید و نقش متخصص زنان و زایمان در این ماجرا را تشریح کنید.
– قبل از هر چیز باید بگویم به نظر می‌رسد بحث زایمان در وزارت بهداشت رها شده است و متولی مناسبی ندارد. به اعتقاد ما تمام مشکلات در این زمینه، برمی‌گردد به دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی سال ۹۷ که یک طرح کاملاً شکست خورده است. علت شکست این طرح هم، فراهم نبودن زیرساخت‌ها و بسترهای لازم بود. این دستورالعمل که کلی هم بودجه صرف آن شد، نتیجه مطلوبی نداشت؛ نه‌تنها به میزان مورد نظری که قرار بود، آمار زایمان طبیعی را افزایش نداد، بلکه تأثیر عکس داشت. درواقع در یک مقطع خیلی کوتاه، زایمان طبیعی افزایش اندکی داشت اما بعد از آن، آمار سزارین افزایشی شد. قرار بود با دستورالعمل «ممنوعیت سزارین در زایمان اول»، آمار زایمان طبیعی افزایش پیدا کند اما ماجرا برعکس شد. اتفاقی که افتاد، این بود که آنهایی که پول داشتند، مسیرش را پیدا کردند و با پرداخت مبلغ بالاتر در بیمارستان‌های خصوصی شهر خودشان یا حتی شهرهای دیگر، با سزارین زایمان کردند. نتیجه اینکه، مهاجرت مادران باردار اتفاق افتاد! مثلاً خیلی‌ها از شهرهای دیگر به تهران رفتند و به‌راحتی در بیمارستان‌های پایتخت سزارین شدند. بنابراین، آمار کلی سزارین در کشور، کم نشد بلکه فقط جابه‌جا شد.
ما چندین نامه نوشتیم، جلسه برگزار کردیم، اما معاونت درمان وزارتخانه متأسفانه بسیار بسیار در این امر کوتاهی می‌کند. با وجود اینکه شخص معاون درمان در اولین جلسه‌ای که با ایشان داشتیم، اذعان کرد این دستورالعمل شکست خورده است و به ما (انجمن علمی متخصصان زنان و زایمان و بُرد علمی زنان) مأموریت داد دستورالعمل جدیدی برای این موضوع بنویسیم، اما همچنان کار را مسکوت نگه داشته‌اند.
موضوع بسیار مهم این است که با اینکه متخصص زنان، مسئول جریان بارداری و زایمان است اما در معاونت درمان وزارتخانه، متخصص زنان جایی ندارد. یعنی امور سیاستگذاری، تصمیم‌سازی، نظارت و اجرا در این حوزه، همگی در دست اداره مامایی است. متخصص زنان هیچ نقشی در این زمینه ندارد اما وقتی به هر دلیلی یک شکایت درخصوص روند زایمان مطرح می‌شود، طبق دستورالعمل‌های خود وزارتخانه، این متخصص زنان است که به‌عنوان مسئول اصلی تیم زایمان شناخته می‌شود و باید در بیمارستان و محاکم، پاسخگو باشد. یعنی درواقع هدایت‌کننده تمام مسائل بارداری و زایمان، متخصص زنان است و اوست که باید در دادگاه‌ها پاسخگو باشد ولی متأسفانه در معاونت درمان وزارتخانه نسبت به اینکه متخصصان زنان، جایگاه ثابت به‌عنوان تصمیم‌گیرنده در آن معاونت داشته باشند، مقاومت بسیار شدیدی وجود دارد.
اما با اینکه تمام شواهد حاکی از شکست خورده بودن دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی است و با وجود تمام پیگیری‌های ما، باز هم با همان مسئولانی که بودند و با همان سیاست‌های پراشتباه و درواقع شکست خورده، همان رویه دارد ادامه پیدا می‌کند و کوچکترین اراده‌ای برای اصلاح یا تغییر آن وجود ندارد. واقعیت این است که سیاست ترویج زایمان طبیعی نه‌تنها منجر به ایجاد تمایل و اشتیاق در مادران برای زایمان طبیعی و کاهش سزارین نشده، بلکه اساساً باعث ایجاد بارداری هراسی در مادران شده است. خانم‌ها پیش ما می‌آیند و می‌گویند: اگر قول می‌دهید ما را سزارین می‌کنید، برای بارداری اقدام می‌کنیم!
دکتر «سودابه کاظمی»، رییس انجمن متخصصان زنان و زایمان کشور
*شما با معاون درمان وزارت فعلی جلسه داشتید یا وزارت سابق؟
– وزارت بهداشت ودرمان دولت فعلی. درواقع با تغییر دولت، ما در اولین فرصت با انجام مکاتبات و برگزاری جلسه، با معاونت درمان ارتباط برقرار کرده و نظرات تخصصی‌مان درخصوص مشکلات دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی را به اطلاع معاون محترم رساندیم. در ادامه هم، در هیئت مدیره بُرد و انجمن علمی متخصصان زنان، درخواست معاون درمان وزیر بهداشت را اجابت کردیم و یک دستورالعمل نوشتیم اما با اینکه ما از فروردین ۱۴۰۱ شروع به تدوین این دستورالعمل کردیم و خردادماه پیش‌نویس اصلاحیه را به معاونت ارائه دادیم، متاسفانه هیچ حرکتی در این زمینه انجام نگرفته است.
مواردی که در طرح ارائه شده ما مورد تاکید قرار گرفته، این است که گروه جدیدی که مسئولیت وزارت را بر عهده گرفته، باید اول بپذیرد دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی، شکست خورده است و بعد، باید درباره این دستورالعمل، تجدیدنظر و آسیب‌شناسی کند و ترتیبی دهد که در این زمینه، بازنگری علمی توسط صاحبان فن صورت بگیرد.
تشریح شرایط منجر به فلج ارب در نوزاد
*شما ازجمله متخصصانی هستید که معتقدید نباید روی یک شیوه خاص زایمان اصرار و تاکید داشت. معتقدید با توجه به شرایط مادر و جنین، باید بهترین تصمیم درباره شیوه زایمان توسط پزشک زنان و تیم زایمان گرفته شود. حالا اجازه بدهید با همین پیش زمینه، روی موضوع فلج ارب متمرکز شویم. شما به‌عنوان رییس انجمن متخصصان زنان و زایمان حتماً در جریان هستید که برخی خانواده‌ها بعد از تولد فرزندشان و آگاهی از ابتلای او به فلج ارب، شکایت می‌کنند و مدعی می‌شوند این آسیب در نتیجه قصور و اشتباه پزشک زنان به نوزاد آنها وارد شده است. آنها معتقدند با توجه به مستنداتی که در پرونده مادر در دوره بارداری وجود داشته، نباید پزشک زنان با شیوه زایمان طبیعی فرزند آنها را به دنیا می‌آورده. اما اصرار پزشک زنان به انجام زایمان طبیعی و فشاری که در این فرآیند به نوزاد وارد شده، باعث ایجاد فلج ارب در دست نوزاد شده و حالا کل خانواده باید برای درمان این آسیب رنج بکشد و شاید هم دست نوزاد هیچ‌وقت به شرایط عادی برنگردد. در قدم اول سئوال این است که از نگاه شما، علت بروز این مشکل چیست؟
– ببینید، وقتی در جریان زایمان، شانه‌های نوزاد به سختی از کانال زایمان بیرون بیاید، ممکن است شبکه عصبی دست آسیب برسد و فلج ارب ایجاد شود. البته درصد بسیار زیادی از نوزادان مبتلا به فلج ارب بعد از چندین ماه بهبود کامل پیدا می‌کنند اما در درصد خیلی کمی هم ممکن است این عارضه، ماندگار شود.
نوزاد مبتلا به فلج ارب: دست چپ دچار عارضه است و حرکتی ندارد
*آیا این عارضه، قابل پیش‌بینی نیست؟ آیا پزشک زنان و زایمان نمی‌تواند براساس شرایط مادر و جنین در دوره بارداری، شیوه درستی برای زایمان در نظر بگیرد و از بروز فلج ارب جلوگیری کند؟
– ممکن است مجموعه فاکتورهای خطری وجود داشته باشد که درواقع هشداردهنده این باشد که ممکن است این حاملگی با سختی زایمان مواجه شود. مثلاً مادر، سابقه زایمان با فلج ارب داشته باشد یا اینکه مادر، چاق یا مبتلا به دیابت باشد. یا اینکه وزن جنین، بالا باشد و تطابق سر و لگن وجود نداشته باشد. یعنی سر جنین بزرگ بزرگ باشد و احتمال داده شود نتواند به‌راحتی از کانال زایمان عبور کند. همه اینها یک جور هشداردهنده است که ممکن است زایمان سختی در انتظار این مادر باشد. با این حال، نکته‌ای که در تمام کتب مرجع رشته زنان به آن تأکید شده، این است که فلج ارب، نه قابل پیش‌بینی است و نه قابل پیشگیری اما قابل مدیریت است.
البته ما به این عارضه، فلج ارب اطلاق نمی‌کنیم بلکه می‌گوییم «سخت‌زایی شانه». حالا با توجه به همان جمله کتب مرجع، تیم زایمان در همه حال باید فکر کنند هر زایمانی ممکن است با عارضه سخت‌زایی شانه مواجه شود. به همین دلیل تیم زایمان باید به‌طور کامل در همه زایمان‌ها آمادگی برخورد با این اتفاق را داشته باشند و بتوانند خوب این موضوع را مدیریت کنند. پس درواقع می‌توانیم بگوییم این مسئله به نوعی غیرقابل پیش‌بینی است اما یک مجموعه فاکتورهای خطر یا فاکتورهای مستعدکننده دارد که ما تا حدودی می‌توانیم حدس بزنیم و آمادگی‌مان را برای انجام زایمان بیشتر کنیم.
تصویر نمادین از شرایط ایجاد عارضه فلج ارب در نوزاد
*خب با وجود این فاکتورها و هشدارها که به گفته شما شواهدی مبنی بر احتمال زایمان سخت است، انتخاب شیوه زایمان طبیعی توسط تیم پزشکی، یک ریسک محسوب نمی‌شود؟…
– می‌دانم چه می‌خواهید بگویید. بله، طبق مستندات موجود بعد از اجرای این دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی، میزان موارد سخت‌زایی شانه، واقعاً بالا رفته و همکاران فیزیوتراپ هم به این موضوع اذعان دارند. اما اینجا یک موضوع بسیار مهم وجود دارد و آن، مسئله همکاری مادر با تیم زایمان در روند زایمان طبیعی است. این یک واقعیت است که مادری که می‌خواهد زایمان طبیعی داشته باشد، اگر پذیرا باشد و همکاری کند، زایمان خوبی خواهد داشت و واقعاً زایمانش و نوزادش خیلی کم دچار مشکل خواهد شد. ولی مادری که نخواهد و به دلیل شرایطی که ایجاد شده، مجبور شده باشد زایمان طبیعی را بپذیرد، این نارضایتی و عدم همکاری مادر، روی کیفیت زایمانش تأثیر منفی خواهد گذاشت. حتماً می‌دانید که بعد از دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی، در بسیاری از مراکز درمانی چیزی به نام سزارین به درخواست مادر عملاً تعریف نشده و به عبارتی ممنوع است. بنابراین آن دسته از مادرانی که می‌خواستند سزارین شوند، به نوعی تحت این اجبار قرار می‌گیرند که باید زایمان طبیعی داشته باشند.
نکته مهم، اینجاست که اگر این مادر که مجبور به زایمان طبیعی شده، با پزشک زنان همکاری نداشته باشد، این اتفاق خیلی وضعیتش را در جریان زایمان سخت می‌کند و ممکن است زایمانش با عوارضی شبیه موردی که مطرح کردید – فلج ارب – همراه شود…
*خب، چه باید کرد؟ آیا وزارت بهداشت، مراکز درمانی و متخصصان زنان نمی‌توانند فرآیند زایمان را برای مادران باردار تسهیل کنند تا از این عارضه‌های ناخوشایند پیشگیری شود؟
– به نکته خوبی اشاره کردید. حتماً اقداماتی برای تسهیل فرآیند زایمان طبیعی برای مادران وجود دارد. اتفاقاً ما مواردی را در این زمینه به معاونت درمان وزارتخانه ارائه کرده‌ایم. واقعیت این است که ما اگر بخواهیم آمار زایمان طبیعی بالا برود، به دو سه نکته باید توجه شود؛ مواردی مثل «مامای وان تو وان» و «بی‌دردی زایمان». یکی از مسائلی که ما خیلی روی آن تأکید می‌کنیم، این است که اتاق‌های زایمان باید مامای one to one یا مامای «یک به یک» داشته باشد. یعنی هر مادر باردار در فرآیند زایمان، در کنارش یک ماما داشته باشد. الان این موضوع در قانون جوانی جمعیت آمده و دولت باید روی آن کار کند.
موضوع دیگر، ایجاد امکان زایمان بی‌درد است. متاسفانه باید بگویم با اینکه ۶، ۷ سال از اجرای دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی گذشته، متاسفانه هنوز که هنوز است بی‌دردی زایمان در مراکز درمانی و زایشگاه‌ها اجرا نشده است. در این میان، یک مسئله دیگر هم وجود دارد که عبارت است از رسیدگی به کادر زایمان و رضایتمندی آنها؛ اعم از متخصص زنان، متخصص بیهوشی، ماماها و افرادی که در قالب تیم زایمان کار می‌کنند. یعنی باید شرایط بهتری برای این افراد فراهم شود تا با رضایتمندی بیشتری کار کنند.
* لطفاً درباره مامای وان تو وان بیشتر توضیح دهید. فایده حضور این ماما چیست؟
– موضوع مامای وان تو وان از زمان صدور دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی ۹۷ مطرح شد. این دستورالعمل می‌گوید برای اینکه کرامت مادر باردار در حین زایمان حفظ شود، باید اتاق‌های ال‌دی‌آر که اتاق‌های یک نفره برای هر مادر باردار است، برای فرآیند زایمان ایجاد شود. لازمه این اتاق‌های ال‌دی‌آر این است که مامای وان تو وان داشته باشیم یعنی چون در آن اتاق دربسته، یک مادر باردار به‌تنهایی حضور دارد، باید یک ماما در تمام مدت زایمان در کنار او باشد و شرایطش را کنترل کند. یا حداقل یک ماما، وضعیت دو مادر باردار را کنترل کند.
از فایده اجرای این طرح سئوال کردید. واقعیت این است که مادر در حین زایمان به مراقبت لحظه به لحظه نیاز دارد. گاهی اوقات که اتاق زایمان شلوغ باشد، ممکن است مادر و شرایطش از دید تیم پزشکی دور بماند. تعریف مامای وان تو وان باعث می‌شود یک نفر به طور دائم شرایط مادر را به دقت زیر نظر داشته باشد و اگر کوچکترین مشکلی برای او پیش آمد، به سرعت تیم زایمان را در جریان قرار بدهد.
* به‌این‌ترتیب، حضور مامای وان تو وان می‌تواند به تیم زایمان کمک کند شرایط مادر را به‌طور مرتب پایش کنند و اگر دیدند شرایطش سخت شده و مثلاً امکان زایمان طبیعی ندارد، ترتیبی بدهند مادر با فشار و اضطراب کمتر زایمان کند و خدای نکرده نوزادش دچار عوارضی مانند فلج ارب نشود؟
– بله. مامای وان تو وان می‌تواند با پایش دائمی شرایط مادر در اتاق زایمان، مشکل ایجاد شده را در لحظه به متخصص زنان اطلاع دهد تا اقدامات لازم برای رفع آن مشکل انجام شود. با اینکه در این چند سال هیچ کاری در این زمینه انجام نشده، اما خوشبختانه موضوع مامای وان تو وان در قانون جوانی جمعیت آورده شده است. البته لازم است پیگیری‌های لازم انجام شود تا این طرح به اجرا دربیاید.
تصویر نمادین از شرایط نوزاد مبتلا به فلج ارب
*در گفت‌وگویی که با یک فیزیوتراپیست پیشکسوت در زمینه فلج ارب داشتیم، ایشان آموزش‌های اشتباه در زمینه آموزش پزشکان و ماماها را به‌عنوان یکی از عوامل بروز عارضه‌هایی مثل فلج ارب ذکر کرد و معتقد بود این افراد باید طوری آموزش ببینند که بتوانند حین زایمان، مانورهای لازم را به‌خوبی اجرا کنند تا حتی‌الامکان کمتر به نوزاد آسیب یا تروما وارد شود. با این نظر موافقید؟
– توجه به آموزش عوامل تیم زایمان، یکی از مواردی است که مورد تاکید ماست. در هر حال، آموزش‌های ما در زمینه زایمان اعم از آموزش عملی، آموزش مهارتی و…، بایستی مدیریت و ساماندهی شود. ما نیاز داریم برای همه رده‌ها و برای تمام اعضای تیم زایمان، آموزش‌های مداوم به‌صورت دوره‌های بازآموزی برگزار شود.
البته اینطور نیست که همیشه کادر درمان و متخصص زنان و زایمان در اتفاقات ناخوشایند حین زایمان مقصر باشند. اتفاقاً در رابطه با کادر درمان، مهمترین عامل بازدارنده، همین بحث‌های قانونی و شکایت‌هایی است که از آنها می‌شود. واقعیت این است که متخصصان زنان هیچ‌گونه حمایت قانونی ندارند. یعنی به محض اینکه مادری حین زایمان مشکل پیدا کند، انگشت اتهام به سمت متخصص زنان گرفته می‌شود. همان‌طور که الان هم در شکایت‌ها بیشترین تقصیر به گردن این افراد انداخته می‌شود و مادر می‌گوید این عارضه برای فرزند من ایجاد شد چون متخصص زنان من را نبرد برای سزارین. یعنی ازآنجاکه زایمان طبیعی برای مردم جامعه در اولویت نیست، خواست آنها نیست، هر وقت کوچکترین مشکلی در جریان زایمان پیش بیاید، اولین اتفاق این است که در محاکم ما متخصص زنان را محکوم می‌کنند که تو چرا این مادر را نبردی برای سزارین؟…
*البته خانم دکتر، من در گفت‌وگوهایی که با مادران فرزندان مبتلا به فلج ارب داشتم، این مادران و اغلب خانواده‌های بچه‌های فلج ارب که نظراتشان را ذیل این مصاحبه‌ها درج کرده بودند، می‌گفتند با وجود مستندات پرونده مادر در دوران بارداری که حکایت از یک زایمان سخت داشته و با این وجود پزشک زنان اصرار به زایمان طبیعی کرده بود، باز هم هیچ‌کدام از شکایت‌های این خانواده‌ها به نتیجه نرسیده است. حتی در موردی که پزشک زنان به پرداخت ۲۰ درصد دیه محکوم شده بود، باز هم آنقدر از طرف خانم دکتر اعتراض زده و تقاضای تجدیدنظر شده بود که آن پرونده هم به نتیجه نرسیده بود. بنابراین همان‌طور که اشاره کردید، در زمینه مشکلات زایمان، از متخصصان زنان به کرات شکایت می‌شود اما برای مثال درباره فلج ارب، تقریباً هیچ‌کدام از این شکایت‌ها به محکومیت متخصص زنان منجر نشده است.
– اجازه بدهید ماجرا را طور دیگری برایتان توضیح بدهم. ببینید، اگر متخصص زنان با مجموع شرایط مادر و جنین (دیابت مادر، بالا بودن وزن جنین، عدم تطابق سر و لگن و…) تشخیص بدهد این مادر آمادگی زایمان طبیعی ندارد، طبق دستورالعمل‌های موجود، نمی‌تواند همان اول او را برای سزارین ببرد!
*چرا؟ شما در صحبت‌هایتان اشاره کردید در کتب مرجع رشته زنان، از این موارد به‌عنوان ریسک‌ها و هشدارهای زایمان سخت یاد شده…
– بله اما طبق دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی، حتی با وجود این هشدارها هم نمی‌توان از اول برای سزارین مادر اقدام کرد و این موارد ذیل تقسیم‌بندی سزارین‌های غیرضروری قرار می‌گیرد.
می‌دانید چه اتفاقی افتاده؟ واقعیت این است که آن قدرت اختیار از متخصص زنان گرفته شده است و او نمی‌تواند در این شرایط طبق تشخیص خودش عمل کند.
*یعنی اگر متخصص زنان به‌عنوان مسئول تیم زایمان براساس مجموع شرایط مادر و جنین به این نتیجه برسد که مادر آمادگی لازم برای زایمان طبیعی ندارد و باید برود برای سزارین، این تشخیص و تصمیم از او پذیرفته نیست و مجبور است تحت هر شرایطی، نوزاد را با شیوه زایمان طبیعی به دنیا بیاورد؟
– نه. این تشخیص و تصمیم را از او نمی‌پذیرند! این موضوع باید طبق یک چارچوب باشد و فرآیندی را طی کند. اما به شخصه معتقدم ما باید خیلی در این زمینه کار کنیم. درواقع آنقدر درصد سزارین در کشور بالاست که الان تر و خشک دارند با هم می‌سوزند. دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی هم درواقع برای ساماندهی این وضعیت و کاهش آمار سزارین صادر شد اما خب متاسفانه تأثیر عکس داشت. الان آن کسی که واقعاً می‌تواند زایمان طبیعی داشته باشد، تحت تأثیر جوی که ایجاد شده و از زایمان طبیعی هراس پیدا کرده، می‌رود سزارین می‌شود. و در مقابل، آن کسی که واقعاً لازم است سزارین شود، این امکان برایش فراهم نیست و مجبور است به ریسک زایمان طبیعی تن بدهد.
*این اشکال بزرگِ صادر کردن یک حکم برای همه است؛ بدون لحاظ کردن شرایط شخصی هر مادر باردار…
– بله. متأسفانه با اینکه در ۶،۷ سالی که از اجرای این برنامه می‌گذرد، مشخص شده این دستورالعمل نتیجه مثبتی ندارد اما همچنان اصرار است این برنامه بی‌نتیجه، با همان روال و همان شمایل ادامه پیدا کند! ادامه این شرایط باعث شده همه دغدغه‌مندان این حوزه به نوعی دچار بی‌تفاوتی شوند و این واقعاً باعث تأسف است.
*خانم دکتر، شما هم استاد دانشگاه هستید و هم در کسوت ریاست انجمن متخصصان زنان کشور، نسبت به مادران باردار و فرزندانشان دغدغه دارید. دوست داریم در ماجرای فلج ارب نوزادان که الان موضوع بحث ماست، یک نظر کارشناسی از شما داشته باشیم. با وجود تمام شرایطی که برشمردید، به اعتقاد شما حین زایمان نمی‌شود تصمیم بهتری گرفت و مانورهای بهتری انجام داد که چنین عارضه‌ای دامنگیر نوزاد و خانواده‌اش نشود؟
– بله. می‌توان با تصمیم‌گیری‌های بهتر، مشکلات حین زایمان را کاهش داد. البته من معتقدم اگر زایمان طبیعی از بحث‌های فرعی فاصله بگیرد، حتماً اتفاقات بهتری را شاهد خواهیم بود. الان متأسفانه زایمان طبیعی به یک ابزار برای برخی مطالبات صنفی تبدیل شده است. چاره کار این است که از این حالت دربیاید و آن کسانی که دارند به این ماجرا صنفی نگاه می‌کنند، در عملکردشان تجدیدنظر کنند. اگر زایمان طبیعی به جایگاه اصلی‌اش برگردد و به عنوان شیوه‌ای برای حفظ سلامت مادر و نوزاد به آن نگاه شود، بسیاری از این مشکلات رفع خواهد شد.
در معاونت درمان هم، کار مدیریت ترویج زایمان طبیعی باید توسط تیم زبده‌ای از متخصصان زنان انجام شود. درواقع سیاستگذاری و برنامه‌ریزی باید توسط این تیم باشد. این به آن معنا نیست که در این تیم نباید ماما حضور داشته باشد. اتفاقاً در این تیم هم باید ماما باشد هم متخصص بیهوشی اما رهبر این جریان باید متخصص زنان باشد. الان کار دارد جزیره‌ای انجام می‌شود؛ آن هم توسط کسانی که واقعاً متخصص این کار نیستند. در ستاد دانشگاه‌ها هم همین‌طور. تا زمانی که این شرایط اصلاح نشود و در دست سیاستگذاران اصلی‌اش که متولی بحث بارداری و زایمان هستند – یعنی متخصصان زنان – قرار نگیرد، واقعاً من به شخصه فکر می‌کنم این ماجرا به سرانجام درستی نمی‌رسد. در حالی که می‌شود با یک برنامه‌ریزی درست، از یک طرف، سیاستگذاری را به دست اهلش سپرد، از طرف دیگر، آموزش را درست کرد و از یک طرف هم با یک آسیب‌شناسی اصولی، عوامل گریزانی جامعه از زایمان طبیعی را شناسایی و برایش چاره‌جویی کرد و در نهایت هم، آن معیارهای بسیار اشتباهی که وجود دارد و دودش دارد به چشم یک گروه خاص می‌رود، مثل ماجرای اعتباربخشی به پزشک و بیمارستان براساس آمار زایمان طبیعی، اینها باید کنار برود و کار به‌صورت اساسی و براساس معیارهای علمی انجام شود.
کودک مبتلا به فلج ارب
*فرمایشات شما درخصوص مسائل صنفی و تخصصی و اقدامات اصولی که باید در این زمینه انجام شود، کاملاً درست است. اما در مورد تصمیم‌گیری‌های حیاتی پزشک زنان در بزنگاه‌ها نظرتان چیست؟ به اعتقاد شما در مواردی که شواهد دارد هشدار می‌دهد این مادر برای زایمان طبیعی آمادگی ندارد، آیا نباید بحث دستورالعمل و امتیاز شخصی پزشک و اعتبار بیمارستان را کنار گذاشت و فقط به سلامت جنین و مادر فکر کرد؟
– من شخصاً مدتی قبل در این زمینه مقاله‌ای نوشتم. امسال CDC(مراکز کنترل و پیشگیری از بیماری آمریکا) هم اعلام کرد که نگاه آمارمحور در بحث بارداری و زایمان، نگاه نادرستی است و منجر به آسیب‌های جدی برای مادر و نوزاد شده است. این نگاه بایستی تغییر کند و همه فعالیت‌ها در این زمینه باید سلامت‌محور باشد یعنی در لحظه، سلامت مادر، جنین و نوزاد، مهمترین عاملی است که بایستی مبنای تصمیم‌گیری قرار بگیرد. درواقع متخصص زنان نباید تحت فشار آمار تصمیم‌گیری کند. این نگاه باید اصلاح شود. من در اولین نامه‌ای که خطاب به وزیر محترم بهداشت نوشتم، همین موضوع را مطرح کردم اما خب، ما ارسال نامه‌ها و بیان دغدغه‌ها برای اصلاح شرایط را مدام تکرار می‌کنیم اما متاسفانه نتیجه‌ای در بر ندارد…
کودک مبتلا به فلج ارب
*… و صحبت پایانی؟
– من، فوق‌تخصص طب مادر و جنین هستم و واقعاً معتقدم آمار سزارین در کشور ما به شکل بی‌رویه‌ای بالاست و این وضعیت باید اصلاح شود. همه ما معتقدیم که در یک شرایط خوب، زایمان طبیعی، یک زایمان ایمن برای مادر است. نهایت هدف ما هم، انجام یک زایمان ایمن است. پس حالا که آمار سزارین ما خیلی بالاست، مشخص است یک جای کار درست پیش نمی‌رود. یک جای کار ایراد دارد و دودش دارد به چشم مادران و فرزندان این سرزمین می‌رود.
شاید بپرسید چاره چیست؟ ببینید، عواملی که باعث شده آمار سزارین در جامعه ما بالا برود، کاملاً مشخص است. ما اگر می‌خواهیم آمار سزارین پایین بیاید، باید روی رفع این عوامل کار کنیم. از طرف دیگر هم، فراموش نکنیم ما زمانی در ترویج زایمان طبیعی موفق می‌شویم که مردم به زایمان طبیعی باور پیدا کنند. یعنی به زایمان طبیعی اعتماد کنند و خودشان خواهان آن باشند. ما باید اقداماتی انجام دهیم که این باور را در مردم ایجاد کند وگرنه با زور و اجبار نمی‌شود مردم را به سمت زایمان طبیعی سوق داد. ما بعد از چند سال اجرای دستورالعمل ترویج زایمان طبیعی، وقتی می‌بینیم این طرح به جای افزایش زایمان طبیعی منجر شده به بارداری هراسی، گریز از فرزندآوری و آسیب‌های نوزادی که مسجل است، باید یک جایی متوقف شویم و نقایص آن را رفع کنیم.
انتهای پیام/
ثبت دیدگاه