متن فوق یادداشتی از دکتر فردین احمدی مدیر مسئول انتشارات بین المللی حوزه مشق به مناسبت ۲۰ دی ماه سالروز
شهادت امیر کبیر است که در ادامه می خوانیم.
اقدامات اصلاحی امیر کبیر در حوزه آسیب های اجتماعی و فرهنگی در دوران صدارتش بر ایران:
شناخت تاریخ و پدیده هـای تـاریخی، امکـان سـنجش و انـدازه گیـری رونـد دگرگـونی هـای اجتماعی، مسیر و آهنگ آنها را فراهم می سازد.
پرسش هایی که درباره دگرگونی های اجتمـاعی مطرح می شوند، در زمره عمیق ترین و اساسی ترین پرسش هایی اند کـه در دانـش بـشری طـرح شدنی است؛ یعنی در پژوهش تاریخی سخن از چگونگی پیـدایی جامعـه، مـسیر و چگـونگی
تطور آن و در نهایت سخن از آینده ای است که در برابر انسان است.
پاسخ به ایـن پرسـش هـا شناخت ماهیت پدیده های تاریخی را ضروری می سازد. چنان که فیلیپس گفته، شـناخت تـاریخ در راستای حکمرانی امری ضروری است.
امیر کبیر با دقت، هوشمندی و با بهره گیری از تجارب سفر خود به روسیه و عثمانی و مطالعه کتاب ها و روزنامه های متعدد، عمق عقب ماندگی ایران را در ابعاد مختلف درک کرد و برنامه های اصلاحی را برای نجات کشور از عقب ماندگی آغاز کرد.
در خصوص انگیزه های امیر کبیر در انجام اصلاحات مهم ترین عواملی را که باید در اندیشه های سیاسی و امنیتی امیر مدنظر قرار داد آگاهی عمیق امیر به وضعیت اسفبار جامعه آن روز ایران و همچنین فقدان امنیت و آسایش در کشور بود.
امیر کبیر با حسن فراست دریافته بود که تا نظم و امنیت پایدار حاکم نباشد، انجام اصلاحات راه به جایی نخواهد برد بنابراین بیشترین تلاش امیر کبیر در آغاز برنامه هایش، اولویت قرار دادن اصلاحات امنیتی انتظامی و ایجاد امنیت و نظم اجتماعی در کشور بود.
مهمترین اقدام امیر در فرایند توسعه علمی و صنعتی ایران و همچنین توسعه و پیشرفت نیروهای امنیتی و نظامی تاسیس دارالفنون بعنوان اولین مدرسه و به تعبیر دقیق تر دانشگاه صنعتی در ایران بود.
نا امنی، هراس و پدیده کشمکش و نزاع های قومی و قبیله ای برای دستیابی به قدرت از مهمترین خصوصیات عصر قاجار بوده و بر اساس فقدان قوانین مدون امنیت قضایی و اجتماعی و اقتصادی هیچ گاه به طور کامل محقق نمی شد.
رواج رسومات منفی، اعمال نفوذ و رشوه خواری نیز بر نا امنی ها می افزود. منازعات فرقه ای و کشمکش های گروهی از آفات ساختار اجتماعی ایران به شمار می رفت.
یکی از آسیب های اجتماعی دوره قاجار، وجود پیاله فروشی ها و رواج مشروب خواری در میان داش مشتی ها و لات های تهران و سایر مناطق کشور بود که زمینه ساز درگیری عربده کشی و قتل و تعدی به مال و جان و ناموس دیگران می شد.
یکی دیگر از اقدامات امیر کبیر در این دوره، ابلاغ ممنوعیت آشکار شرب خمر و مسکرات بود که بدون بستن دکان های مشروب فروشی و مهر کردن آلات تقطیر، خوردن آن را قدغن کرد.
یکی از مهم ترین مسائل در دوره صدارت امیر کبیر در عرصه امنیت داخلی و اجتماعی ایران، فتنه مذهبی و فرقه ای سید علی محمد باب بود.
امیر اگر چه با اقلیت های دینی شیوه تسامح و مدارا را در پیش گرفت اما با ادراک عمق خطر با پیگیری در ایران نسبت به آن شدت عمل به خرج داد، او فرق بابیه که فرقه ای ساخته روس ها و انگلیسی ها بود را با سایر اشراف و مفسده جویان یکی می دانست که باید قلع و قمع شوند.
لذا فتوای قتل باب را از علما گرفت و در روز ۲۷ یا ۲۸ شعبان در شهر تبریز مقابل ارک دولتی، سید علی محمد باب را پس از اعتراف به ادعای دروغش به دار آویخت و شورش هایی که در شهرهای مختلف کشور از طرف بابیها بروز کرد، سرکوب کرد و فتنه جویان را مجازات کرد.
امیر در جهت اجرای اصلاحات عدالت طلبانه خود در پی آن بود تا ظلم و ستم را ریشه کن سازد.
امیر نظم و قانون و تأمین عدالت در واقع آنچه را که نظم میرزا تقی خان معروف شد بسیار وسیع می دید او از نظم میرزا تقی خان نوعی قانونمند کردن قدرت خودکامه و به ضابطه کشیدن هر نوع بی ضابطی را می فهمید و به جد در راه آن ایستاد.
در مقابل انضباط اجتماعی امیر، هر قدرت مستقلی، حتی نفوذ و مقبولیت روحانیت نیز می توانست منشأ نوعی بی نظمی به شمار آید. در بدو امر با کمال تامل و متانت با اصلاح برخی از محاضر شرع پرداخت و کسانیکه حکم ناسخ و منسوخ یا برخلاف حقیقت صادر می کردند به وسیله محاضر دیگر و فتوا مجتهدین معروف آن ها را رسوا و با این طریقه عده ای از نااهلان را که استحقاق مداخله در شئون قضایی نداشتند دور ساخت و افراد پرهیزگار را متصدی امور قضایی کرد.
این موارد تنها بخشی از اقدامات اصلاحی بی نظیر این بزرگ مرد تاریخ ایران است که جای خالی اون قرن ها در عرصه های مختلف بشدت حس می‌شود و حسرت داشتن نمونه ای از این مرد تا ابد برای ایران و ایرانی باقی مانده است.
دکتر فردین احمدی
۱۹ دی ماه ۱۴۰۱
ثبت دیدگاه