آمریکا در آستانه از دست دادن رهبری علمی جهان

به گزارش خبرگزاری ایمنا، ایالات متحده همواره به‌عنوان یک ابرقدرت علمی در عرصه جهانی شناخته شده و در حال حاضر از نظر بسیاری از معیارها به اوج توانمندی‌های خود رسیده است.

در طول پنج سال گذشته، این کشور موفق به کسب جوایز نوبل علمی بیشتری نسبت به سایر نقاط جهان شده و این تسلط همچنان ادامه دارد. در سال ۲۰۲۰، دو شرکت دارویی آمریکایی به‌عنوان پیشگامان در ساخت واکسن‌هایی برآمدند که به کنترل ویروس همه‌گیر COVID-19 کمک شایانی کردند. در سال ۲۰۲۲، یک شرکت نوآور در کالیفرنیا، ابزار انقلابی هوش مصنوعی، یعنی ChatGPT، را به بازار معرفی کرد و یک آزمایشگاه ملی نیز گامی بزرگ در زمینه همجوشی هسته‌ای برداشت.

امسال، ایالات متحده در کانون توجه قرار گرفته و پیش‌بینی می‌شود که این کشور مبلغی بالغ بر یک تریلیون دلار را به تحقیق و توسعه اختصاص دهد؛ رقمی که به‌مراتب بیشتر از هر کشور دیگری است.

آزمایشگاه‌های علمی در ایالات متحده به‌عنوان مجمعی برای محققان از اقصی‌نقاط جهان در نظر گرفته می‌شود؛ قابل‌توجه است که ۴۳ درصد از دارندگان مدرک دکترا در رشته‌های علوم، فناوری، مهندسی و پزشکی در این کشور، به کشورهای دیگر تعلق دارند.

با این حال، در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری و کنگره در ماه نوامبر، نگرانی‌هایی از طرف برخی رهبران علمی ابراز شده است که ایالات متحده ممکن است موقعیت خود را به قدرت‌های تحقیقاتی دیگر، به‌ویژه چین، واگذار کند.

چین به تازگی در بسیاری از حوزه‌های علمی از آمریکا پیشی گرفته و به‌نظر می‌رسد که این رقابت در حال شدت گرفتن است.

مارسیا مک‌نات، رئیس آکادمی ملی علوم ایالات متحده، در یکی از سخنرانی‌های خود اشاره کرد که به‌نظر می‌رسد علم ایالات متحده در رقابت برای رهبری جهانی با چالش‌هایی جدی مواجه است و به‌تدریج در حال شکست خوردن در این رقابت است.

مشکلات به‌وجود آمده، از محدودیت‌های بودجه برای تحقیق و توسعه تا سیاسی‌شدن علم و بحث‌های داغ پیرامون مهاجرت، به شکل‌گیری نگرانی‌هایی دامن زده است.

آکادمی ملی علوم، مهندسی و پزشکی ایالات متحده در گزارشی اعلام کرد که این احساس به‌وجود آمده که ایالات متحده به‌طور فزاینده‌ای در برابر خارجی‌ها قرار دارد؛ در حالی که این افراد به‌عنوان نخبگان و بهترین استعدادهای جهان شناخته می‌شوند. این آکادمی نیاز مبرم به تلاش‌های گسترده دولت برای جذب و حفظ استعدادهای بین‌المللی و همچنین بهبود آموزش‌ها در حوزه STEM را مورد تأکید قرار داده است.

آینده علم در ایالات متحده به‌هیچ‌وجه وابسته به نتایج انتخابات نوامبر نیست اما رئیس‌جمهور و کنگره بعدی با اتخاذ سیاست‌های مالی، برنامه‌های مهاجرت و اقداماتی در زمینه امنیت ملی، نقش بسیار مهمی در تعیین مسیر علم و تحقیق در این کشور ایفا خواهند کرد.

نیروی محرکه کار تحقیقاتی بودجه است و ایالات متحده سال‌هاست که در صدر این زمینه قرار دارد؛ برآوردها نشان می‌دهد که آمریکا در سال ۲۰۲۲ حدود ۹۲۳ میلیارد دلار (معادل سی درصد از هزینه‌های جهانی تحقیق و توسعه) هزینه کرده است. با رشد اقتصادی چین هزینه‌های تحقیق و توسعه این کشور نیز به ۸۱۲ میلیارد دلار رسیده است، و پیش‌بینی می‌شود که قبل از سال ۲۰۳۰ به سطح ایالات متحده خواهد رسید.

این درحالی است که چین با بهره‌گیری از نیروی انسانی فراوان و تولیدات علمی و ثبت اختراعات از ایالات متحده پیشه گرفته است. چین در سال ۲۰۱۶ به‌عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده مقالات علمی و مهندسی معرفی شد و در سال ۲۰۱۹ تعداد دکترای اعطا شده در این رشته‌ها از ایالات متحده بیشتر شد. بر اساس گزارشی که بنیاد ملی علوم ایالات متحده (NSF) در سال ۲۰۲۱ منتشر کرده، چین در زمینه ثبت اختراعات بین‌المللی در صدر قرار دارد.

اگرچه برخی محققان بر این عقیده‌اند که چین هنوز از نظر کیفیت تولیدات علمی جایگاه مناسبی ندارد اما این وضعیت به‌سرعت در حال تغییر است.

به عنوان مثال، در سال ۲۰۲۰، چین در سهم خود از یک درصد مقالات استناد شده برتر جهانی از ایالات متحده پیشی گرفت که نشانی از رشد کیفیت تحقیقات علمی چین است.