شهریار نیوز:
به گزارش خبرنگار ایمنا، قرارداد معاوضه یا سوآپ گاز طبیعی ایران و جمهوری آذربایجان در سال ۲۰۰۴ میلادی بین مسئولان انرژی تهران و باکو امضا شد که بر اساس این قرارداد ۲۵ ساله، ایران روزانه نزدیک به دو میلیون مترمکعب گاز تحویلی از آذربایجان را از طریق مرز آستارا به نخجوان سوآپ می‌کند.
مطابق این قرار داد ایران می‌تواند ۱۵ درصد حجم گاز انتقالی را بابت هزینه آن برداشت کند، اما با سرمایه گذاری‌هایی که کشور ترکیه برای اجرای پروژه خط لوله ۴۸ میلیون دلاری نخجوان-ای غدیر که انشعابی از خط لوله صادرات گاز باکو به ترکیه است، انجام می‌دهد، نگرانی‌هایی را نسبت به از دست رفتن جایگاه ایران در منطقه ایجاد کرده است.
درواقع با توجه به سفر اخیر اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه به منطقه نخجوان عملیات احداث خط لوله‌ای غدیر – نخجوان اجرایی شد. این خط لوله به طول ۹۷ کیلومتر با انشعاب از خط لوله تاناپ، گاز آذربایجان را به منطقه نخجوان انتقال می‌دهد.
ظرفیت انتقال این خط لوله ۵۰۰ میلیون مترمکعب گاز در سال بوده که به نظر می‌رسد می‌تواند تقاضای جمعیت نیم میلیونی نخجوان را به طور کامل تأمین کند. همچنین بر اساس گزارش مؤسسه مطالعات انرژی SolutiEN، با احداث خط لوله مذکور، بعد از پایان قرارداد بلندمدت سوآپ گازی ایران در سال ۲۰۲۵، ایران به عنوان تنها تأمین‌کننده گاز منطقه نخجوان جای خود را به ترکیه خواهد داد.
پیش از این، ایران طبق قراردادی ۲۰ ساله از سال ۲۰۰۵، سالانه ۳۵۰ میلیون متر مکعب گاز از آذربایجان به نخجوان را با کارمزد انتقال ۱۵ درصد، سوآپ می‌کرد که حالا این بازار در خطر قرار گرفته است. درواقع اجرای پروژه خط لوله ترکیه علاوه بر اینکه دور زدن مسیر ایران است، به نوعی سر ایران به عنوان دومین ذخایر گاز در جهانی بی کلاه می‌ماند.
امتیازات ویژه برای فروش گاز در نظر گرفته شود
حسن مرادی، کارشناس انرژی در این خصوص به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: هر کشوری اجازه دارد بر اساس سیاست‌های کلی خود برای تمدید قراردادهای فعلی و یا عقد قرار جدید اقدام کند. درواقع کشورهای طرف قرارداد با ایران می‌توانند قراردادهای معاوضه و یا سوآپ گاز طبیعی ایران را تمدید نکنند.
وی با بیان اینکه دو فرض اصلی در قراردادهای بین المللی در حوزه انرژی وجود دارد اضافه می‌کند: تصمیم آزادانه کشورها برای خرید و یا انتقال گاز و همچنین باز بودن بازار جهانی باعث شده محدودیتی در معاملات گاز وجود نداشته باشد.
این کارشناس انرژی می‌گوید: اگر به هر دلیلی قرار دادهای قبلی ایران با کشورها برای انتقال گاز تمدید نشود راه بسته نیست و فرصت‌های زیادی برای استفاده وجود دارد.
مرادی با بیان اینکه ایران برای تهاتر و فروش گاز، فرصت‌های زیادی دارد، تصریح می‌کند: ۱۵ کشور در همسایگی ایران هستند و هرکدام می‌توانند فرصتی جدید برای صادرات گاز ایران باشد، اما لازم است قرارداد صادرات و یا سوآپ حفظ شود.
وی ادامه می‌دهد: دولتمردان باید با حفظ و تقویت روابط دیپلماسی برنامه‌ها و پیشنهادات جدیدی را به کشورهای طرف قرار داد بدهند؛ ارائه پیشنهادهای مناسب و ارائه قیمت‌های مناسب منجر به تداوم قرار داد ایران و دیگر کشورهایی می‌شود که با ایران قرار داد مشترک گازی امضا کرده‌اند.
برنامه خاصی برای صادرات گاز ایران وجود ندارد
حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران نیز در این زمینه به خبرنگار ایمنا، می‌گوید: در زمانی که مناقشات آذربایجان و ارمنستان در اوج بود، تاکید شد که سرمایه گذاری‌هایی که ترکیه انجام می‌دهد در راستای این است که بدون هماهنگی با ایران بتواند خطوط لوله گاز خود را گسترش دهد.
وی اضافه می‌کند: سرمایه گذاری‌هایی که ترکیه برای انتقال گاز انجام می‌دهد به این منجر خواهد شد که ترکیه بتواند گاز آذربایجان را به اروپا صادر کندو این موضوع باعث می‌شود ترکیه به یکی از بازیگران اصلی گاز در منطقه تبدیل شود.
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران ادامه می‌دهد: از آنجایی که ترکیه روابط دیپلماتیک بهتری با کشورهای دیگر دارد می‌تواند در انتقال گاز موفق تر عمل کند، این در حالی است که ایران به عنوان دارنده دومین ذخایر گاز در جهان، همچنان به عنوان بازیگر اصلی تجارت جهانی گاز شناخته نمی‌شود.
صالحی بابیان اینکه کشورهایی همچون ترکیه ممکن است به عنوان بازیگر اصلی در تجارت جهانی گاز فعال شوند، خاطر نشان می‌کند: این موضوع که در آینده بازیگران اصلی انرژی در منطقه تغییر می‌کنند، در حالی از سوی مسئولان کشور نادیده گرفته می‌شود که ترکیه در تلاش است منابع گاز ارزان قیمت را از هرکجا که می‌تواند تهیه کند و با ادامه این روند، ترکیه پس از روسیه به عنوان امپراتوری گاز در منطقه شناخته خواهد شد.
وی تاکید می‌کند: لزوم سرمایه گذاری در بخش انرژی به ویژه در حوزه گاز بیش از گذشته احساس می‌شود به طوری که می‌توان گفت در حال حاضر برنامه‌ای برای صادرات گاز وجود ندارد، زیرا گاز تولیدی ایران تنها به عراق و ترکیه صادر می‌شود.
لزوم ورود بخش خصوصی به صادرات گاز
رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه لازم است بخش خصوصی در صادرات گاز فعال شود، می‌گوید: ایران هرساله با کاهش تولید گاز مواجه است و اگر برنامه ویژه‌ای در این بخش انجام نشود علاوه بر اینکه به صادرات گاز ایران آسیب وارد می‌شود حتی ممکن است تأمین گاز داخل نیز با مشکل روبرو شود.
صالحی تصریح می‌کند: اقتصاد ایران همواره بر درآمد نفتی استوار بوده و توجهی به تولید و صادرات گاز نشده است، درواقع با توجه به اینکه دریافت حق سوآپ اهمیت ویژه‌ای برای ایران ندارد در صورت فراهم نشدن زیرساخت‌های اقتصاد کلان همچون تک نرخی شدن نرخ ارز، ایران می‌تواند به عنوان بازیگر اصلی در خاورمیانه شناخته شود.
وی می‌گوید: در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد مصرف گاز ایران توسط بخش خانگی و صنایع است و این نشان دهنده آن است که سیاست‌های داخلی کشور در مصرف گاز درست نبوده و این موضوع باعث شده فرصت‌های صادراتی از ایران گرفته است.
زیرساخت‌های واردات گاز ترکیه از سال ۲۰۱۹ تا ۲۰۲۲ میلادی حدود ۳۰ میلیارد مترمکعب افزایش یافته است. درواقع اقداماتی از جمله برداشت گاز از میدان ساکاریا در داخل ترکیه، عملیاتی شدن خط لوله ترک استریم برای واردات از روسیه و همچنین توسعه زیرساخت ذخیره سازی شناور از اصلی ترین اقدامات اخیر کشور ترکیه تجارت جهانی گاز در منطقه است.
این اقدامات ترکیه در شرایطی انجام شده که قرار داد ایران با آذربایجان در سال ۲۰۲۹ به پایان خواهد رسید و در صورتی که چانه زنی بر سر قیمت و مدت خرید گاز به درستی انجام نشود، فرصت تجارت جهانی گاز از ایران گرفته خواهد شد.
ثبت دیدگاه