نخستین زنی که در جهان تاریخ را به قلم خود درآورد، یک بانوی ایرانی بود.
حتما شنیده‌اید که اگر یک زن به اندازه‌ای که می خواهد آزاد باشد، می‌تواند به جایگاه‌های زیادی در جامعه دست پیدا کند و شاید اولین‌ها را برای خود رقم بزند. نخستین زنی هم که توانست تاریخ را با قلم ناب خود به چاپ برساند، یک زن ایرانی بود. مستوره اردلان (۱۸۰۵-۱۸۴۸) شاعر سنندجی و اولین زن مورخ جهان است که بنای یادبود او در استان کردستان ایران توجه گردشگران رابه خود جلب می‌کند.
ماه شرف خانم قادری متخلص به (مستوره) و شهیر به مستوره اردلان یا (مستوره کردستانی) یا به اختصار مستوره اردلان (به کردی: مەستوورە ئەردەڵان) (زاده ۱۱۸۴ (۱۸۰۵)، درگذشته ۱۲۲۷ (۱۸۴۸).) شاعر، نویسنده و تاریخ‌نگار کرد ایرانی بود.
وی در شهر سنندج در غرب ایران چشم به جهان گشود و از شاهزادگان دربار اردلان به مرکزیت سنندج بود. زبان‌های کردی، فارسی و عربی را نزد پدرش ابوالحسن بیگ قادری آموخت. همسرش خسروخان اردلان حاکم امارت بود و با مرگ وی امارت اردلان دچار دخالت‌های قاجار شد. با هجوم قاجار به امارت اردلان در سده ۱۹، مستوره همراه با خانواده‌اش به امارت بابان در سلیمانیه کوچ کردند. پسرش رضا قلی‌خان، جانشین خسروخان اردلان توسط قاجارها به زندان افتاد. دویستمین سالگرد وی در اربیل در طی جشنواره‌ای به یاد وی برگزار شد علاوه بر نوشته‌های تاریخی و مذهبی‌اش، از وی شعرهایی به کردی و فارسی به جا مانده‌است
وی در ۱۷ سالگی به اجبار با خسرو خان، فرزند امان الله خان والی سنندج ازدواج کرد و بیشتر اوقات خود را به مطالعه و سرودن شعر و نوشتن تاریخ می‌گذرانید و چون خسرو خان نیز شاعر بود، بیشتر او را بدین کار تشویق می‌کرد، مستوره هم به خسروخان علاقه‌مند شد.
دوران خوشبختی و آرامش روحی مستوره چندان طولانی نبود، زیرا خسروخان اردلان در سال ۱۲۵۰ هجری قمری به بیماری کبدی دچار شد و در ۲۹ سالگی درگذشت.
مرگ همسر و داغ از دست‌دادن برادر جوان ناکامش ابوالمحمد، علاوه بر سلب نشاط و شادابی جوانی از مستوره، ضربات روحی زیادی که دو ماه پرستاری و شب‌زنده‌داری از همسرش تحمل کرده بود، او را به انزوا و عزلت و مطالعه کتب دینی و تألیف کتاب عقاید کشانید.
مستوره در سال ۱۲۶۳ سنندج را ترک کرد و به سلیمانیه رفت و در همان شهر دیده از جهان فروبست.
از جمله آثار وی می‌توان به دیوان شعر با ۲ هزار بیت در قالب‌های مثنوی و غزل، تاریخ اردلان که معروفیت وی را دو چندان کرده و وی را در عرصه تاریخ نگاری پرآوازه کرد و عقاید و شرعیات که عقاید مستوره در مذهب اهل سنت شافعی است، اشاره کرد
ثبت دیدگاه