شهریار نیوز:
به گزارش خبرگزاری ایمنا، نظام آموزشی کشور باید همگام با تحولات روز پیش برود. روش‌های سنتی تدریس که بر پایه حفظیات و انتقال یک‌طرفه اطلاعات استوار هستند، دیگر نمی‌توانند نیازهای نسل جدید را برآورده سازند. دانش‌آموزان امروز نیازمند مهارت‌های متنوعی همچون تفکر انتقادی، خلاقیت، حل مسئله و کار تیمی هستند که تنها از طریق روش‌های نوین و خلاقانه تدریس قابل پرورش است.
روش‌های تدریس خلاقانه موجب افزایش انگیزه و مشارکت فعال دانش‌آموزان در فرایند یادگیری می‌شوند. این روش‌ها با درگیر کردن حواس مختلف و ایجاد تجربه‌های یادگیری چندبعدی، موجب تعمیق یادگیری و ماندگاری بیشتر مطالب می‌شوند.
روش‌های خلاقانه تدریس نه تنها برای دانش‌آموزان، بلکه برای خود معلمان نیز مفید است. این روش‌ها موجب می‌شود معلمان از تکرار و یکنواختی خارج شده و با شور و اشتیاق بیشتری به تدریس بپردازند، همچنین این روش‌ها زمینه رشد حرفه‌ای و خودشکوفایی معلمان را فراهم می‌کند و منجر به افزایش رضایت شغلی آنها می‌شود.
در کشور، معلمان خلاق و نوآور با ابداع روش‌های جدید تدریس، تحولی شگرف در آموزش ایجاد کرده‌اند. این معلمان با درک نیازهای متنوع دانش‌آموزان و استفاده از روش‌های ابتکاری، توانسته‌اند الگویی برای سایر همکاران خود باشند. در ادامه به بیان روش تدریس و آموزشی یکی از این معلمان خلاق خواهیم پرداخت که با روش‌های نوآورانه خود، تحولی چشمگیر در فرایند یادگیری دانش‌آموزانش ایجاد کرده است.
دانش‌آموزان، دیگر تنها شنونده نیستند، بلکه خود، سازندگان دانش هستند
سمانه کاظمیانی، آموزگار پایه ششم یکی از مدارس شهرستان نجف‌آباد در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا درباره روش تدریس خود که مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش» است، اظهار کرد: این روش آموزشی، به جای انتقال صرف اطلاعات از معلم به دانش‌آموز، بر پرورش تفکر انتقادی و طرح سوالات توسط خود دانش‌آموزان تأکید دارد.
وی افزود: هدف اصلی روش تدریس مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش»، ایجاد علاقه در دانش‌آموزان به مباحث علمی، پیگیری دانش و آگاهی، تفکر عمیق و میل به دانستن بیشتر است؛ به عبارت دیگر، این روش به دنبال ایجاد یک یادگیری فعال و پویا است که در آن دانش‌آموزان فقط گیرنده منفعل اطلاعات نیستند، بلکه به‌طور فعال در فرایند یادگیری شرکت می‌کنند.
این آموزگار خلاق با اشاره به ضرورت ایجاد محیط امن و حمایتی برای دانش آموزان در کلاس درس، تصریح کرد: یکی از جنبه‌های کلیدی روش تدریس مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش»، ایجاد یک محیط امن و حمایتی در کلاس درس است؛ در این محیط، دانش‌آموزان تشویق می‌شوند تا نظرات و سوالات خود را بدون ترس از قضاوت یا تمسخر بیان کنند؛ این امر مستلزم ایجاد فضایی است که در آن اشتباه کردن به عنوان بخشی از فرایند یادگیری پذیرفته شود و دانش‌آموزان بدانند که می‌توانند بدون نگرانی از پاسخ‌های نادرست خود سوال بپرسند؛ این محیط تشویق‌کننده و نشاط‌آور است و به دانش‌آموزان انگیزه می‌دهد تا در بحث‌ها شرکت کنند و به دنبال پاسخ سوالات خود باشند.
وی افزود: برای تقویت این رویکرد، از شعار عملی «ما مخترعین سوال و کاشفان جواب هستیم» استفاده می‌شود. این شعار به دانش‌آموزان این حس را القا می‌کند که آنها نه تنها گیرنده دانش، بلکه تولیدکننده آن نیز هستند؛ آنها با طرح سوال، در واقع در خلق دانش سهیم می‌شوند و با یافتن پاسخ، به کشف و درک عمیق‌تر آن می‌رسند، بنابراین این شعار، حس کنجکاوی و جستجوگری را در دانش‌آموزان تقویت کرده و آنها را به یادگیرندگانی فعال و پرسشگر تبدیل می‌کند.
اهمیت طرح سوالات باز / به جای پرسیدن «آیا این درست است؟» می‌توان پرسید «چرا این موضوع مهم است؟»
کاظمیانی با بیان اینکه یکی از مؤثرترین راه‌ها برای تحریک تفکر انتقادی در دانش‌آموزان، طرح سوالات باز است، توضیح داد: سوالات بسته، پاسخ‌های کوتاه و مشخصی دارند (مانند «بله» یا «خیر») و دانش‌آموز را به تفکر عمیق و تحلیل وادار نمی‌کنند؛ در مقابل، سوالات باز، دانش‌آموزان را تشویق می‌کنند تا فراتر از پاسخ‌های ساده فکر کنند و به بررسی جوانب مختلف موضوع بپردازند؛ به عنوان نمونه، به جای پرسیدن «آیا این درست است؟» که فقط یک پاسخ «بله» یا «خیر» دارد، می‌توان پرسید «چرا این موضوع مهم است؟» این سوال، دانش‌آموز را وادار می‌کند تا در مورد اهمیت و تأثیر موضوع فکر کند، دلایل و شواهد ارائه داده و دیدگاه خود را توضیح دهد. این نوع پرسش‌ها، ذهن دانش‌آموز را فعال کرده و او را به تفکر عمیق‌تر و تحلیل موضوعات ترغیب می‌کند.
وی اضافه کرد: پس از طرح سوالات باز، نوبت به تشویق دانش‌آموزان به بحث و تبادل نظر در مورد دیدگاه‌های مختلف می‌رسد؛ این کار می‌تواند در قالب گروه‌های کوچک یا بحث‌های کلاسی انجام شود. بحث و تبادل نظر، فرصتی را برای دانش‌آموزان فراهم می‌کند تا نظرات خود را با دیگران به اشتراک بگذارند، به دیدگاه‌های متفاوت گوش دهند، استدلال‌های مختلف را بررسی کنند و در نهایت، درک عمیق‌تری از موضوع پیدا کنند؛ در این فرایند، دانش‌آموزان یاد می‌گیرند که چگونه به صورت منطقی و مستدل صحبت کنند، به نظرات مخالف احترام بگذارند و با استفاده از شواهد و مدارک، از دیدگاه خود دفاع کنند.
این آموزگار پایه ششم با تأکید بر استفاده از سناریوهای واقعی گفت: برای ایجاد انگیزه و ارتباط بیشتر دانش‌آموزان با موضوعات، بهتر است از سناریوهای واقعی یا مسائلی که دانش‌آموزان با آنها آشنا هستند استفاده شود؛ به عنوان نمونه، به جای بحث‌های انتزاعی و دور از ذهن، می‌توان در مورد مسائل محیط زیستی، مشکلات اجتماعی، یا موضوعات روزمره که برای دانش‌آموزان ملموس هستند، صحبت کرد؛ این کار موجب می‌شود که دانش‌آموزان احساس کنند که تفکر انتقادی در زندگی واقعی آنها کاربرد دارد و می‌تواند به آنها در حل مسائل و تصمیم‌گیری‌های بهتر کمک کند.
دانش‌آموزان باید آموزش ببینند که چگونه به صورت نقادانه به اطلاعات نگاه کنند و به دنبال شواهد و مدارک معتبر باشند
وی با بیان اینکه دانش‌آموزان باید یاد بگیرند که چگونه اطلاعات را تحلیل و ارزیابی کنند، اظهار کرد: تحلیل و ارزیابی اطلاعات شامل بررسی منابع مختلف، تشخیص منابع معتبر از نامعتبر و جستجوی شواهد برای پشتیبانی از نظرات است. به دانش‌آموزان باید آموزش داده شود که چگونه به صورت نقادانه به اطلاعات نگاه کنند، فرضیات را زیر سوال ببرند، و به دنبال شواهد و مدارک معتبر باشند؛ این مهارت‌ها برای تفکر انتقادی بسیار حیاتی هستند و به دانش‌آموزان کمک می‌کنند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند و در برابر اطلاعات نادرست و تبلیغات گمراه‌کننده مقاوم باشند.
کاظمیانی ادامه داد: یکی از ارکان اصلی این روش آموزشی، تشویق دانش‌آموزان به ارائه راه‌حل‌های خلاقانه برای مسائل مختلف است و این امر تنها به معنای یافتن یک پاسخ صحیح نیست، بلکه فرایندی است که در آن دانش‌آموزان ترغیب می‌شوند تا خارج از چارچوب‌های معمول فکر کنند، ایده‌های جدید را بررسی کنند و راه‌حل‌های نوآورانه ارائه دهند و برای تحقق این هدف، از فعالیت‌های گروهی و پروژه‌های پژوهشی استفاده می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: فعالیت‌های گروهی فرصتی را فراهم می‌کنند تا دانش‌آموزان با همکاری و تبادل نظر با یکدیگر، به دیدگاه‌های متنوع دسترسی پیدا کنند و از تجربیات هم‌کلاسی‌های خود بیاموزند؛ پروژه‌های پژوهشی نیز دانش‌آموزان را به تحقیق، بررسی و تحلیل عمیق‌تر موضوعات تشویق می‌کنند و به آنها اجازه می‌دهند تا با استفاده از دانش خود، به راه‌حل‌های خلاقانه برای مسائل پیچیده‌تر دست یابند؛ این رویکرد، نه تنها مهارت‌های حل مسئله را در دانش‌آموزان تقویت می‌کند، بلکه خلاقیت و نوآوری آنها را نیز پرورش می‌دهد.
اشتباه دانش آموز، بخشی از مسیر یادگیری است / نقاط ضعف به عنوان عاملی منفی یا مایه شرمساری نیستند
این معلم نوآور با بیان اینکه در روش آموزشی مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش»، نقاط قوت و ضعف دانش‌آموزان به صورت شفاف و صریح مطرح می‌شوند، بیان کرد: این شفافیت به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا خودآگاهی بیشتری نسبت به توانایی‌ها و محدودیت‌های خود پیدا کنند.
وی افزود: نکته مهم اینجا است که نقاط ضعف به عنوان عاملی منفی یا مایه شرمساری تلقی نمی‌شوند، بلکه به عنوان چالش‌هایی برای رشد و پیشرفت در نظر گرفته می‌شوند؛ این نقاط ضعف به چالش‌های گروهی تبدیل می‌شوند، به این معنی که دانش‌آموزان با همکاری یکدیگر و با استفاده از نقاط قوت خود، تلاش می‌کنند تا نقاط ضعف هم‌گروهی‌های خود را پوشش دهند و به راه‌حل‌های منطقی برای غلبه بر این چالش‌ها دست یابند، از این رو این فرآیند، نه تنها به بهبود نقاط ضعف فردی کمک می‌کند، بلکه روحیه همکاری، کار تیمی و مسئولیت‌پذیری را نیز در دانش‌آموزان تقویت می‌کند.
کاظمیانی با اشاره به اهمیت ایجاد کلاس پویا، فعال و شاداب، تصریح کرد: روش آموزشی مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش» با تأکید بر مشارکت فعال دانش‌آموزان، خلاقیت و کار گروهی، فضایی پویا، فعال و شاداب در کلاس درس ایجاد می‌کند؛ دانش‌آموزان به جای منفعل بودن و تنها دریافت اطلاعات، در فرآیند یادگیری مشارکت فعال دارند، ایده‌های خود را مطرح می‌کنند، به بحث و تبادل نظر می‌پردازند و در حل مسائل به صورت گروهی تلاش می‌کنند.
وی اضافه کرد: این تعاملات و فعالیت‌ها، محیطی پرانرژی و جذاب را به وجود می‌آورد که موجب افزایش علاقه دانش‌آموزان به مباحث علمی و تفهیم بهتر مطالب می‌شود، مهم‌تر از همه این روش به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا خودشان به جواب پرسش‌ها برسند، که این امر منجر به افزایش اعتماد به نفس و خودباوری آنها می‌شود و یادگیری عمیق‌تر و پایدارتری را به ارمغان می‌آورد؛ به جای ارائه پاسخ‌های آماده، دانش‌آموزان با طی کردن مسیر حل مسئله، دانش را به صورت فعالانه کسب می‌کنند و این موضوع موجب تثبیت بیشتر آن در ذهنشان می‌شود.
در مجموع، روش تدریس مبتنی بر «تفکر انتقادی و پرسش» که توسط این معلم خلاق ارائه شده است، نمونه‌ای موفق از تحول در نظام آموزشی کشور محسوب می‌شود. این روش با تأکید بر مشارکت فعال دانش‌آموزان، پرورش تفکر انتقادی، و ایجاد محیطی امن و پویا برای یادگیری، توانسته است گامی مؤثر در جهت تحقق اهداف آموزش نوین بردارد.
نتایج این شیوه آموزشی نشان می‌دهد که با تغییر رویکرد از روش‌های سنتی به شیوه‌های نوین و خلاقانه، می‌توان انگیزه و اشتیاق دانش‌آموزان را برای یادگیری افزایش داد و مهارت‌های ضروری قرن بیست و یکم را در آنها پرورش داد. امید است با الگوبرداری از چنین روش‌های موفقی، شاهد تحولی فراگیر در نظام آموزشی کشور باشیم که منجر به پرورش نسلی خلاق، پرسشگر و توانمند شود.
ثبت دیدگاه