یکی از مسائل مهمی که رانندگی و سفر با ماشین را برای انسان راحت، امن و خاطره‌انگیز می‌کند آگاهی از قوانین راهنمایی و رانندگی است و در کنار آن، آشنا بودن با مسیر. اگر راننده بداند که در کجای خیابان باید بایستد، بهترین حرکت در پیچ‌های جاده‌ای و رفتار درست هنگام گیر افتادن در ترافیک سنگین چیست، حتما می‌تواند مبدا تا مقصد را بهتر از سایر رانندگان طی کند.
حالا چرا ما به سراغ این مثال رفته‌ایم؟ به نظر می‌رسد ادبیات کودک و نوجوان شبیه به جاده و مسیری است بسیار زیبا، هیجان‌انگیز و دیدنی اما سخت که رانندگی در آن به آشنایی با قوانین نیاز دارد. نویسندگان زیادی به دنیای کودکان و نوجوانان پا گذاشتند که در همان قدم‌های اول، راه را اشتباه رفتند و نتوانستند این مخاطبان مشتاق را به خود و آثارشان جذب کنند.
برای ماندگار شدن در ادبیات کودک و نوجوان و نگارش کتاب‌هایی که مخاطب بخواند، بفهمد، درباره‌اش حرف بزند و به دیگران معرفی‌اش کند باید ساختار و قوانین و بایدها و نبایدهای این عرصه را شناخت تا طی مسیر ساده‌تر و حرفه‌ای‌تر پیش برود.
یکی از نکات اساسی در یادگیری این ساختارها، نظریه‌ها و پژوهش‌هایی هستند که درباره ادبیات کودک و نوجوان انجام و تدوین شده است. نظریه‌ها و پژوهش‌ها بیشتر از مخاطبان علاقه‌مند، به نویسندگان و سایر فعالان این حوزه کمک می‌کنند تا آگاهانه‌تر گوشه و کنار این دنیای بزرگ را کشف کنند.
در این زمینه، پژوهش‌های بسیاری در دنیا انجام شده است؛ اما تحقیقی که ایرانی باشد و محقق فضای سرزمین مخاطب هدف و خودِ مخاطب را بشناسد، ارزشمندتر خواهد بود. به این دلیل در یکشنبه‌های پژوهش کودک و نوجوان، به سراغ معرفی یکی از کتاب‌های پژوهشی این حوزه رفته‌ایم.
کتاب «فانتزی در ادبیات کودک و نوجوان» را محمدهادی محمدی، پژوهشگر و نویسنده داستان‌های کودکان نوشته است. این اثر پژوهشی درباره گونه فانتزی در ادبیات کودکان با بهره‌گیری از آخرین منابع در زمینه این گونه ادبی است. نویسنده در پیش درآمد کتاب، انگیزه خود را از پژوهش در گستره فانتزی و نگارش این کتاب، رویکرد روزافزون نویسندگان و خوانندگان به این گونه ادبی و نیاز به کتاب‌هایی در این زمینه که با ظرفیت‌ها و ویژگی جامعه ادبیات کودک ایران هم‌خوانی داشته باشد، ذکر کرده و امیدوار است مطالعه آن به طیف وسیع مؤلفان، پژوهشگران، دانشگاهیان و دانشجویان و خوانندگان فانتزی یاری برساند.
به گفته محمدهادی محمدی، این کتاب دستاورد سال‌ها پژوهش او در زمینه گونه ادبی فانتزی است. او می‌گوید: «گرچه این کتاب مختص ادبیات کودکان تهیه شده است؛ اما کسانی که می‌خواهند فانتزی در ادبیات بزرگسالان را بشناسند نیز می‌توانند از این کتاب استفاده کنند.».
همچنین این کتاب برای اهل فیلم، تلویزیون، سینما و تئاتر که می‌خواهند ماهیت فانتزی و روایت‌های خاص آن را بشناسند کاربرد دارد. نویسنده به این مسئله اشاره کرده است که روش کاربردی پژوهش و نگارش کتاب بر پایه نگرش تکوینی، ساختاری و کارکردی بوده است. فانتزی نخست در بستر تاریخ، روش تکوینی، سپس از دیدگاه تجزیه و تحلیل عناصر، روش ساختاری و در نهایت از جنبه کارکردهای آن روش کارکردی دیده شده است.
این کتاب دارای دو بخش و ۱۴ فصل از نظریه‌های پژوهش روی موضوع فانتزی شامل تعریف، کارکردها و اصول اساسی، پیشینه و پیدایش فانتزی و نقد و تحلیل داستان‌های فانتزی است. در بخش آخر که تحلیل داستان‌های فانتزی است، نویسنده به‌طور ملموس و کاربردی، تحلیل تخیل‌شناختی «داستان بی‌پایان» از میشل انده، تحلیل ژرف‌ساختی «جادوگر» از رولد دال، تحلیل طرح‌شناختی «تیستوی سبزانگشتی» و تحلیل تفسیری روان‌شناختی «من و خارپشت و عروسکم» را ارائه کرده است.
«فانتزی در ادبیات کودک و نوجوان»، تنها اثر مرجع تألیفی در این حوزه است که حاصل پژوهش‌های نویسنده در کتابخانه بین‌المللی مونیخ است. این اثر اولین‌بار در سال ۱۳۷۸ و به کوشش نشر روزگار منتشر شده بود؛ اما پس از بیست سال از انتشار آن، همچنان بالاترین محل رجوع برای نوشتن پایان‌نامه‌ها، مقاله‌ها و اثرهای تحقیقی در حوزه ادبیات کودکان و تخیل‌شناسی را در ایران دارد.
این اثر بار دیگر در سال ۱۳۹۸ از سوی انتشارات مؤسسه پژوهشی تاریخ ادبیات کودکان منتشر شده و در دسترس علاقه‌مندان و متخصصان حوزه ادبیات کودک و نوجوان قرار گرفته است.
ثبت دیدگاه