شهریار نیوز:
به گزارش خبرگزاری ایمنا، خودمختاری به معنای گرفتن تصمیمات مستقل و همسو با ارزش‌ها و اهداف شخصی است، به جای آنکه تحت تأثیر نیروهای بیرونی قرار گیرد، در علم روانشناسی، خودمختاری به عنوان یکی از نیازهای اساسی انسان شناخته می‌شود که برای سلامت روان، انگیزش و بهزیستی روانشناختی فرد ضروری است.
رفتار خودمختار اغلب در چارچوب نظریه خودتعیین‌گری مورد مطالعه قرار می‌گیرد، بر اساس این نظریه، انسان‌ها دارای نیازهای روانشناختی ذاتی برای خودمختاری، شایستگی و ارتباط با دیگران هستند. هنگامی که این نیازها برآورده می‌شوند، افراد انگیزش درونی، عزت نفس و بهزیستی ذهنی بیشتری را تجربه می‌کنند.
این استقلال از جنبه‌های متعددی حائز اهمیت است، افرادی که قادر به انجام رفتارهای خودمختارانه هستند، احتمال بیشتری دارد که در محیط کار عملکرد بهتری داشته باشند، به اهداف تحصیلی خود دست یابند و به طور کلی احساس شادی بیشتری کنند، در مقابل احساس اینکه دیگران کنترل سرنوشت شما را در دست دارند، به‌طور محتمل منجر به مشکلاتی همچون عزت نفس پایین، احساس درماندگی و سلامت روان ضعیف‌تر می‌شود.
زمانی که افراد خودمختاری را تجربه می‌کنند، احساس آزادی روانشناختی، کنترل و حق انتخاب دارند، به جای آنکه احساس کنند رفتارهایشان توسط نیروهای بیرونی هدایت می‌شود، این امکان را می‌یابند که احساس قدرت و کنترل بر سرنوشت خود را داشته باشند.
خودمختاری فراتر از استقلال، یک احساس درونی و فطری آزادی است
سارا محمدی، مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص نظریه خودتعیین‌گری اظهار می‌کند: خودتعیین‌گری یک نظریه در حوزه انگیزش انسان است که بیان می‌کند، افراد برای دستیابی به بهزیستی روانشناختی مطلوب، به سه نیاز اساسی نیازمند هستند.
وی می‌افزاید: خودمختاری در این نظریه فراتر از مفهوم ساده استقلال است. در واقع، خودمختاری یک احساس درونی و فطری آزادی است که به افراد اجازه می‌دهد از جانب خود عمل کرده و سرنوشت خویش را به دست گیرند؛ این مفهوم با مسئولیت‌پذیری شخصی و توانایی تصمیم‌گیری مستقل پیوند خورده است.
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان با بیان اینکه ارتباط و پیوستگی دومین نیاز اساسی انسان است، تصریح می‌کند: افراد علاوه بر خودمختاری، نیازمند برقراری ارتباط با دیگران هستند؛ آنها تمایل دارند با دیگران ارتباط برقرار کنند، از آنها مراقبت کنند و احساس تعلق خاطر داشته باشند. این نیاز نشان‌دهنده ماهیت اجتماعی انسان است.
وی می‌افزاید: شایستگی، به عنوان سومین نیاز اساسی، به احساس کنترل افراد بر محیط پیرامون خود و این باور که اعمالشان بر دنیای اطرافشان تأثیرگذار است، اشاره دارد؛ این احساس برای رشد و پیشرفت شخصی ضروری است.
محمدی در خصوص احساس خودمختاری خاطرنشان می‌کند: برای احساس خودمختاری، افراد باید هماهنگی میان ترجیحات، رفتارها، نیازها و انگیزه‌های خود را احساس کنند، این هماهنگی به آنها اجازه می‌دهد احساس کنند زندگی خود را مطابق با جهت‌گیری و علایق شخصی‌شان پیش می‌برند.
وی با اشاره به انواع انگیزش در این نظریه می‌گوید: این نظریه دو شکل اصلی انگیزش را معرفی می‌کند؛ انگیزش بیرونی و انگیزش درونی در حالی که انگیزش بیرونی بر هدایت رفتار از طریق پاداش‌ها و تنبیه‌ها تمرکز دارد، انگیزش درونی از درون فرد نشئت می‌گیرد.
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان بیان می‌کند: در انگیزش درونی، افراد تنها به خاطر لذت و رضایتی که از انجام فعالیت‌ها به دست می‌آورند، به آنها می‌پردازند.
وی تاکید می‌کند: هر دو نوع انگیزش بیرونی و درونی می‌توانند در رفتار خودمختارانه نقش داشته باشند؛ با این حال زمانی که افراد توسط تمایلات درونی هدایت می‌شوند، در مقایسه با زمانی که تحت تأثیر پاداش‌های بیرونی قرار دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که احساس استقلال و کنترل کنند.
نمونه‌های رفتار خودمختار و اقدام برای پیگیری اهداف شخصی
محمدی در خصوص رفتارهای خودمختار اظهار می‌کند: اقدام برای پیگیری اهداف شخصی نمونه‌ای از رفتار خودمختار است، این ممکن است شامل پرداختن به سرگرمی‌هایی باشد که به آنها علاقه دارید، شرکت در کلاس‌هایی که شما را در رسیدن به اهداف تحصیلی‌تان یاری می‌کند، یا آموختن درباره موضوعی جدید به این دلیل که آن موضوع را جذاب می‌یابید.
وی ادامه می‌دهد: نمونه‌های دیگر رفتارهای خودمختار عبارتند از تعیین حدود و مرزها در روابط برای حفاظت از ارزش‌های شخصی، برخاستن از خواب در ساعات اولیه صبح برای دویدن به این دلیل که از انجام آن لذت می‌برید، و ثبت‌نام در یک تیم بیسبال اجتماعی زیرا از بازی کردن لذت می‌برید.
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان با بیان اینکه تصمیم‌گیری فردی نیز بخشی از این رفتارهاست تصریح می‌کند: تصمیم‌گیری درباره چیزهایی که می‌خواهید با تحقیق درباره گزینه‌های موجود از دیگر مصادیق رفتار خودمختار است.
وی تاکید می‌کند: در هر یک از این موارد، شما در رفتاری مشارکت می‌کنید، زیرا از درون برانگیخته شده‌اید و نه به این دلیل که توسط نیرویی بیرونی به انجام آن ترغیب شده‌اید.
شکل‌گیری استقلال کودکان در سنین ۱۸ ماهگی تا ۳ سالگی
محمدی در خصوص عوامل شکل‌دهنده استقلال فردی اظهار می‌کند: استقلال و خودمختاری از منابع متعددی سرچشمه می‌گیرد و عوامل بسیاری می‌توانند در میزان آزادی و کنترلی که افراد در رفتار و احساسات خود دارند، نقش‌آفرینی کنند.
وی ادامه می‌دهد: تجربیات دوران کودکی، شیوه‌های فرزندپروری و سایر جنبه‌های تربیتی فرد می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر رفتارهای مستقلانه در دوران بزرگسالی داشته باشند.
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان با اشاره به یکی از نظریه‌های تأثیرگذار در حوزه رشد و تکامل تصریح می‌کند: کودکان در فاصله سنی ۱۸ ماهگی تا سه سالگی، احساس استقلال را در خود پرورش می‌دهند. در این بازه زمانی کودکان شروع به تصمیم‌گیری می‌کنند؛ مانند انتخاب لباس‌های خود، شکل‌گیری ترجیحات غذایی و گزینش اسباب‌بازی‌هایی که می‌خواهند با آنها بازی کنند.
وی خاطرنشان می‌کند: کودکانی که مورد تشویق و حمایت قرار می‌گیرند، احتمال بیشتری دارد که از این مرحله با حس استقلال و خودمختاری عبور کنند، در مقابل کودکانی که از تصمیم‌گیری منع می‌شوند یا به خاطر انتخاب‌هایشان مورد شرمساری قرار می‌گیرند، احتمال بیشتری دارد که این مرحله را با تردید به خود و فقدان استقلال پشت سر بگذارند.
خودآگاهی و منبع کنترل درونی، عوامل کلیدی در تقویت خودمختاری فردی
محمدی در خصوص عوامل مؤثر در رفتار خودمختارانه اظهار می‌کند: خودآگاهی برای درگیر شدن در رفتار خودمختارانه امری ضروری است و افرادی که حس خودآگاهی قوی‌تری دارند، به‌طور معمول مستقل‌تر عمل می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: منبع کنترل به باور فرد در مورد کنترل سرنوشت خود اشاره می‌کند و افرادی با منبع کنترل درونی قوی، بیشتر احتمال دارد احساس کنند که اعمالشان منجر به پیشرفت و تغییر می‌شود.
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان تصریح می‌کند: خودکارآمدی به باور فرد در مورد توانایی‌اش برای موفقیت اشاره دارد و احساس توانمندی نقش اساسی در رفتار خودمختارانه ایفا می‌کند.
وی با اشاره به اهمیت حمایت اجتماعی می‌گوید: محیط‌های حمایتگر نقش حیاتی در توسعه خودمختاری ایفا می‌کنند و حمایت خانواده، دوستان و جامعه، تشویق لازم برای پیگیری اهداف درونی را فراهم می‌کند.
محمدی در خصوص میزان آزادی خاطرنشان می‌کند: توانایی عمل خودمختارانه تحت تأثیر میزان آزادی افراد برای رفتار مستقل قرار دارد و این به معنای تصمیم‌گیری آزادانه و بدون فشار است.
وی تاکید می‌کند: خودمختاری امری نسبی است و افراد می‌توانند به میزان متفاوتی از آن برخوردار باشند و سطوح آن بسته به عوامل مختلف از جمله ویژگی‌های موقعیت، تغییر اهداف و شرایط خاص فرد متغیر است.
فرهنگ‌های فردگرا و جمع‌گرا؛ دو رویکرد متفاوت به استقلال و خودمختاری
مدیرعامل انجمن صنفی مراکز مشاوره و روانشناسی استان اصفهان در خصوص تقابل فردگرایی و جمع‌گرایی اظهار می‌کند: فردگرایی به مقابل جمع‌گرایی اشاره دارد. در حالی که استقلال و خودمختاری نیز یکی از نیازهای اساسی انسان به شمار می‌رود، این مفهوم همچنین یک ساختار فرهنگی است.
وی ادامه می‌دهد: پژوهش‌ها نشان می‌دهند که افراد از دوران نوزادی به سمت استقلال اجتماعی شده و تعاریف فرهنگی آن می‌تواند متفاوت باشد.
محمدی تصریح می‌کند: فرهنگ‌های فردگرا بر اهمیت خودمختاری تأکید می‌کنند و این اندیشه را پرورش می‌دهند که خواسته‌ها، احساسات و اهداف فردی از اهمیت بالایی برخوردار است.
وی در خصوص فرهنگ‌های جمع‌گرا خاطرنشان می‌کند: فرهنگ‌های جمع‌گرا بیشتر تمایل دارند استقلال را به عنوان عملی در نظر بگیرند که می‌تواند در خدمت اهداف و مسئولیت‌های جمعی و اجتماعی قرار گیرد. در این فرهنگ‌ها، خودمختاری در چارچوب منافع گروهی و اجتماعی معنا پیدا می‌کند و اولویت با مصالح جمعی است.
خودمختاری و نقش آن در ارتقای انگیزش و بهزیستی فردی
زهره سادات کاظمی، روان‌شناس و مشاور تربیتی در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا در خصوص اهمیت خودمختاری و تأثیر آن بر زندگی افراد اظهار می‌کند: خودمختاری می‌تواند در انگیزش، بهزیستی و رضایت کلی از زندگی نقش مهمی ایفا کند، هنگامی که افراد احساس می‌کنند در انتخاب‌های خود آزاد هستند و بر زندگی خود کنترل دارند، احتمال تجربه موارد مثبت در آنها بیشتر است.
وی با اشاره به تأثیرات مثبت خودمختاری می‌افزاید: افراد خودمختار احساس می‌کنند که بر اساس هویت واقعی خود زندگی می‌کنند، به جای اینکه انتخاب‌هایشان توسط دیگران یا شرایط تعیین شود، قادرند مطابق با ارزش‌ها و علایق خود زندگی کنند.
این روان‌شناس در خصوص ارتباط خودمختاری با رشد شخصی بیان می‌کند: خودمختاری با فراهم کردن امکان اعمال قضاوت شخصی، به افراد اجازه می‌دهد تا رشد کنند و درک بهتری از خود، علایق و باورهایشان پیدا کنند.
کاظمی با تأکید بر رابطه خودمختاری و خلاقیت خاطرنشان می‌کند: احساس آزادی در پیگیری علایق و اشتیاق‌ها می‌تواند نوآوری و تفکر خلاق را تقویت کند، خودمختاری می‌تواند به افراد کمک کند تا انگیزه بیشتری برای حرکت به سمت اهداف و درگیر شدن در فرایندها داشته باشند.
وی با اشاره به عوامل تأثیرگذار بر خودمختاری تاکید می‌کند: خودمختاری می‌تواند تحت تأثیر عواملی مانند بیماری‌های روانی، شرایط پزشکی، معلولیت و سن قرار گیرد، حفظ خودمختاری با افزایش سن می‌تواند به طول عمر بیشتر و سلامت بهتر کمک کند، همچنین با کاهش خطر افسردگی و زوال شناختی در دوران سالمندی ارتباط دارد.
نداشتن استقلال و خودمختاری، بهزیستی روانی فرد را به خطر می‌اندازد
این مشاور تربیتی درباره پیامدهای نبود خودمختاری در زندگی افراد اظهار می‌کند: نداشتن استقلال و خودمختاری می‌تواند تأثیر جدی بر سلامت و بهزیستی فرد داشته باشد، هنگامی که افراد از خودمختاری محروم هستند، احساس می‌کنند که نحوه احساس، تفکر و رفتارشان تحت کنترل عوامل خارجی است، آنها احساس می‌کنند که نمی‌توانند مطابق خواسته‌های خود زندگی کنند و ممکن است انتخاب‌هایی را بر اساس نیاز به خشنود کردن دیگران یا از ترس پیامدهای منفی انجام دهند.
کاظمی با بیان اینکه فقدان خودمختاری می‌تواند منجر به مشکلات متعددی شود، تصریح می‌کند: از جمله این مشکلات می‌توان به فقدان انگیزه، رضایت کمتر از زندگی، مشارکت نداشتن و بی‌تفاوتی اشاره کرد.
وی درباره دیگر پیامدهای نبود خودمختاری خاطرنشان می‌کند: احساسات بدبینانه، استرس بیشتر، فرسودگی، اضطراب و افسردگی از دیگر عوارض این مسئله است، خلاقیت پایین‌تر، احساس گناه یا ترس، خشم یا رنجش، فقدان حس هدف یا معنا در زندگی و احساس بی‌اعتمادی نیز از پیامدهای نبود خودمختاری است.
این مشاور تربیتی تاکید می‌کند: رویدادهای دوران کودکی و نوجوانی اغلب بر حس خودمختاری شما تأثیر می‌گذارند، اما راه‌هایی نیز وجود دارد که می‌توانید اکنون برای بهبود خودمختاری خود انجام دهید.
تقویت خودمختاری و خودکارآمدی، گامی مهم در مسیر موفقیت
کاظمی درباره اهمیت تقویت خودکارآمدی اضافه می‌کند: به نحوه تفکر خود درباره توانایی‌هایتان برای موفقیت در موقعیت‌های مختلف توجه کنید؛ اگر احساس ناکارآمدی یا ناتوانی می‌کنید، راهکارهایی را برای افزایش احساس توانمندی خود در نظر بگیرید، این امر می‌تواند شامل استفاده از تأییدات مثبت برای تقویت خودباوری یا جستجوی مربیانی باشد که می‌توانند تشویق و دانش لازم را به شما منتقل کنند.
وی با بیان اهمیت یادگیری مهارت‌های جدید تصریح می‌کند: یادگیری چیزهای جدید و تقویت توانایی‌هایتان می‌تواند به شما کمک کند تا در موقعیت‌های مختلف، احساس توانمندی بیشتری برای موفقیت داشته باشید، هنگامی که نسبت به توانایی خود برای عملکرد مطلوب احساس بهتری دارید، احتمال بیشتری وجود دارد که رفتاری مستقل و خودمختار از خود نشان دهید.
این روان‌شناس در خصوص اهمیت شناخت ارزش خود خاطرنشان می‌کند: ارزش قائل شدن برای خود و نظرات‌تان، عنصر اصلی خودمختاری است، با برخورد دلسوزانه با خود و قدردانی از استعدادهایتان، گام‌هایی برای پرورش عزت نفس مثبت بردارید.
وی با اشاره به اهمیت روابط حمایتگر می‌گوید: در روابط با افرادی سرمایه‌گذاری کنید که از استقلال شما حمایت می‌کنند. این افراد شما را به امتحان کردن چیزهای جدید تشویق می‌کنند، در مواقع نیاز کمک می‌کنند و با اشتیاق موفقیت‌های شما را جشن می‌گیرند.
کاظمی درباره اهمیت اصالت بیان می‌کند: صادق بودن با خود می‌تواند نقش مهمی در تقویت خودمختاری بیشتر داشته باشد، برای شناخت بیشتر خود از جمله باورها، ارزش‌ها و علایق گام بردارید.
وی تاکید می‌کند: خودمختاری یک نیاز حیاتی انسان است که شامل عمل مستقل و انتخاب‌هایی همسو با نیازها و اهداف شخصی است، هنگامی که احساس خودمختاری بیشتری دارید، احتمال بیشتری وجود دارد که احساس توانمندی و کنترل بر زندگی خود داشته باشید.
بنابر آنچه ذکر شد، خودمختاری به عنوان یکی از نیازهای بنیادین انسان، نقشی حیاتی در شکل‌گیری هویت، سلامت روان و موفقیت فردی ایفا می‌کند، این مفهوم که در چارچوب نظریه خودتعیین‌گری مورد مطالعه قرار می‌گیرد، به افراد امکان می‌دهد تا با گرفتن تصمیمات مستقل و همسو با ارزش‌های شخصی، احساس کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.
تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که از سطح بالای خودمختاری برخوردارند، نه تنها در زمینه‌های شغلی و تحصیلی عملکرد بهتری دارند، بلکه از سلامت روان مطلوب‌تر و احساس رضایت بیشتری در زندگی برخوردار هستند. بنابراین، تقویت و حمایت از خودمختاری می‌تواند به عنوان یک عامل کلیدی در ارتقای بهزیستی روانشناختی و موفقیت فردی در نظر گرفته شود.
ثبت دیدگاه