شاهد خوشنویسانی هستیم که در طراحی خط ساختار‌شکنی می‌کنند زبان فارسی ظرفیت بالایی برای طراحی خط دارد

به گزارش خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)، نشست نقد و بررسی کتاب «وسعت طراحی خط» آثار طراحی خط اکرم هادی دوشنبه (۳۰ خردادماه) با حضور اکرم هادی، بهنام زنگی، دکترای پژوهش هنر گرافیست و ناشر کتاب و میترا معنوی‌راد، عضو هیئت علمی دانشکده هنر دانشگاه الزهرا در سرای اهل قلم خانه کتاب و ادبیات ایران برگزار شد.

در ابتدای این نشست هادی درباره چگونگی و انگیزه نوشتن این کتاب گفت: هیچ هنرمندی زمانی که می‌خواهد اثری را خلق کند، این تفکر به ذهنش نمی‌آید که یک اثر متفاوت خلق کند. درست است که هنرمند همیشه سعی دارد اثرش، اثری متفاوت و خاص باشد؛ اما این نتیجه کار است که نشان می‌دهد آن اثر، اثری خاص است یا خیر.

وی ادامه داد:‌ در طول سال‌های کار کردنم به مجسمه‌سازی، نقاشی، خوشنویسی و دیگر هنرها پرداختم و سعی کردم شیوه‌ای را در طراحی خط بنا کنم که بتوانم به نتیجه دلخواهم برسم. امروزه در دوره پسامدرن حضور داریم که در خلق اثر با نشانه‌ها و استعاره‌ها رو‌به‌رو هستیم که علاوه‌ بر فرم‌ها و سبک‌های مختلف اثر، استعاره‌ها و نشانه‌ها بسیار مهم است که در این کتاب تمام سعی خودم را کردم که از شاخص‌ها و واژه‌ها به خوبی استفاده کنم تا مخاطب به‌خوبی بتواند آن را درک کند. هیچ اثر هنری با این تفکر نظری هنرمند که می‌گوید می‌خواهم اثری متفاوت خلق کنم اتفاق نمی‌افتد؛ اما در عمل آن اهمیتی که به خط، خوشنویسی و فرم‌ها می‌کند نتیجه را نشان می‌دهد.

هادی افزود: در طراحی خط باید باید ساختار سنتی را شناخت و زمانی که می‌خواهیم ساختار‌شکنی کنیم باید اصول را بدانیم تا دخل و تصرفی در آن ایجاد نشود. لزوما نیازی نیست که خوشنویس باشیم تا اصول و سنت‌ها را بدانیم چراکه من خوشنویس حرفه‌ای نیستم و فقط سعی کردم اطلاعاتم را در این زمینه بالا ببرم تا بتوانم برای مثال اگر قصد طراحی کلمه «بسم‌الله» را دارم، بتوانم آن خلوص را نشان دهم و مخاطب آن را حس کند.  

در ادامه این نشست بهنام زنگی درباره کتاب «وسعت طراحی خط» گفت: فکر می‌کنم عنوان کتاب به حد کافی مبین مهم بودن خط فارسی است و استفاده از کلمه وسعت به همین منظور است که مهم بودن خط فارسی را نشان دهد. امروزه دانشجویان‌ گرافیک، بیشتر از زبان لاتین استفاده می‌کنند تا زبان فارسی؛ چراکه تنها مزیت زبان لاتین این است که مهندسی شده است و کارکردن با آن آسان است؛ اما در زبان فارسی با استفاده از چند حروف می‌توانیم شاهد بسیاری از کلمات متفاوت باشیم؛ در حالی که زبان لاتین اینگونه نیست؛ به همین‌خاطر زبان فارسی باعث خلاقیت و ابداع می‌شود و نکته دیگری که باید به آن توجه شود این است که زبان فارسی ظرفیت بالایی برای طراحی خط دارد که زبان‌های دیگر این ویژگی را ندارند.

وی ادامه داد: امروزه با طراحی حروف‌های به شدت زیبایی رو‌به‌رو هستیم که خلاقیت و نوآوری را نشان می‌دهد. ما می‌دانیم که انسان اولیه برای برقراری ارتباط از زبان تصویری استفاده می‌کرده است؛ مثلا برای نشان دادن گرما از کشیدن آتش استفاده می‌کردند که حس در اینگونه زبان‌ها جاری است و مخاطب آن حس را دریافت می‌کند؛ اما امروزه دیگر آن حس در حروف عاری است و از آن گرفته شده؛ با این حال با استفاده از خوشنویسی می‌توان حس را به حروف منتقل کرد؛ مثلا در خط نستعلیق اینگونه است؛ چراکه مخاطب از دیدن خط نستعلیق لذت می‌برد. حالا طراحی خط نیز همین است یعنی آن طراحی بتواند مخاطب را تحت‌تاثیر قرار دهد. امروزه شاهد خوشنویسانی هستیم که در طراحی خط ساختار‌شکنی می‌کنند و طراحی‌های جدیدی را به وجود می‌آورند که همین باعث به وجود آمدن نوآوری و خلاقیت می‌شود.

 

زنگی درباره اینکه رشته مستقلی به نام طراحی خط داریم گفت: رشته مستقلی در زمینه طراحی خط نداریم؛ اما واحد‌های درسی در این زمینه داریم که دانشجویان باید بگذرانند که بخشی از آن تئوری است که درباره تاریخ طراحی خط است و بخشی نیز عملی است. نکته دیگری که بسیار مهم است این است که یکی از نقایص نقاشی‌مان نشناختن خط است، به همین خاطر بسیار زیاد در خط دخل و تصرف می‌شود و ارزش‌های خط پایین آورده می‌شود؛ اما اگر خط را به خوبی بشناسیم می‌توانیم طراحی‌هایی داشته باشیم که به خط آسیبی نمی‌رساند.

معنوی‌راد نیز در این نشست درباره سابقه خط در ایران گفت: سابقه و پیشینه خط و خوشنویسی بر کسی پوشیده نیست به همین خاطر تکامل و پیشرفت زیادی در این زمینه داشتیم. فرهنگ و سنت باعث شده است که نگرش و بیان نگرش انتزاعی در خوشنویسی وجود داشته باشد، خوشنویسی و طراحی خط باعث شده است که مفهومی به مخاطب منتقل شود که از زمانی که رشته گرافیک آمد خوشنویسان به این رشته علاقه‌مند شدند و در این زمینه خلاقیت‌های بصری ارزشمندی نیز به وجود آوردند. پس زبان فارسی ظرفیت بالایی دارد که می‌توانیم طراحی‌های خط متفاوتی روی آن انجام دهیم که در این کتاب نیز طراحی خط یک نوع نگاه از ذهن و روح اکرم هادی است که با آن مواجه هستیم که تصویرسازی مختص به خود و بیان مفهومی را به مخاطب نشان می‌دهد.

وی در ادامه افزود: این بداهه نویسی اکرم هادی فقط مختص خودشان نیست بلکه خوشنویس‌ها علاقه‌ دارند فراتر از قاعده‌ها بروند تا دیدگاهی بهتر به مخاطب بدهند. همچنین عرصه‌ای که هادی برای کار انتخاب کرده است هیچ انتهایی ندارد و عنوانی که برای کتاب انتخاب کردند، همین را نشان می‌دهد که تصویرسازی برای او بسیار مهم است. زمانی که با واژه طراحی برخورد می‌کنیم با واژه سفارش مواجه هستیم که با چارچوب‌هایی نیز رو‌به‌رو هستیم که در نتیجه کاری به ما تحویل می‌دهد؛ اما نقاشی چارچوب خاصی ندارد و حس و حالات نقاش و ذهنیات آن است که نتیجه را نشان می‌دهد. در طراحی گرافیک ممکن است به آن کار علاقه‌ای نداشته باشیم به همین خاطر باید خود را جای مخاطب بگذاریم که نتیجه دلخواه مخاطب باشد.

 

معنوی‌راد در پایان این نشست گفت: زمانی که می‌خواهیم خط مفهوم خشونت را به مخاطب انتقال دهد باید به گونه‌ای طراحی خط انجام شود که به خوبی بیان و مفهومش آن خشونت را به مخاطب انتقال دهد و بالعکس. در دانشگاه هشت واحد درسی درباره طراحی خط داریم که از تاریخ طراحی خط شروع می‌شود تا طراحی قلم که اگر کسی بخواهد حرفه‌ای این کار را ادامه دهد باید همه این مراحل را بگذراند و به صورت حرفه‌ای نیز خوشنویسی را ادامه دهد تا آن مهارت فنی را بدست بیاورد؛ اما در بیشتر حالات اینگونه نیست. یعنی ما با کسانی رو‌به‌رو هستیم که یا فقط خوشنویسی را حرفه‌ای انجام می‌دهند یا فقط در این زمینه درس خواندند که طراحی خط ملزم هر دو این‌هاست.