شعر و داستان در کشور میزبان جام جهانی

خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)– محمدرضا چهارسوقی امین- اگرچه جایگاه کشور قطر در حوزه شعر به دور دست‌های تاریخ بازمی‌گردد، با این حال رشد سایر حوزه‌های ادبی در این کشور بیشتر از سال ۱۹۵۰، یعنی همزمان با کشف نفت در قطر آغاز شده است. در دهه ۱۹۶۰، اندیشمندان ساکن در کشور قطر ضمن ایجاد مجاری مختلف برای انتشار آثار ادبی، به تدریج جامعه‌‌ای از مخاطبین را برای خود دست و پا کردند. تا اواخر قرن بیستم نویسندگان قطری توانستند با انتشار داستان‌های کوتاه، ادبیات این کشور را به بلوغی نسبی برسانند و جامعه را به تدریج برای پذیرش رمان‌های بلند آماده کنند. از جمله نویسندگان تاثیرگذار در بلوغ اولیه ادبیات قطر، می‌توان یوسف نیما را مثال زد. نویسنده‌ای چیره دست که با انتشار داستان‌های کوتاه، فرهنگ داستان خوانی را در میان جامعه عام قطر ایجاد کرد. از جمله داستان‌های کوتاه این نویسنده می‌توان به “دختر خلیج” و “ملاقات در بیروت” اشاره کرد.

از سال ۱۹۹۳ تا سال ۲۰۱۵، حدود ۳۹ کتاب رمان توسط نویسندگان قطری به چاپ رسید. نکته جالب توجه این است که ۲۰ تن از نویسندگان این ۳۹ کتاب داستانی را بانوان قطری تشکیل داده‌اند. در ادامه به معرفی چند تن از نویسندگان برتر کشور قطر خواهیم پرداخت.

عبدالله فخرو

عبدالله فخرو نویسنده‌ای جوان است که از دانشگاه قطر فارغ‌التحصیل شده. وی تا کنون موفق به نوشتن چهار جلد کتاب شده است که اسامی آن‌ها عبارت است از پوشش انسان‌ها (Mask of human 2011)، آنچه از زندگی آموختم (life has taught me 2012)، امپراطور (the empire 2014) و اشک‌هایی که در تاریکی محو می‌شوند (tears that disappear in the dark).

عبدالعزیز المحمود

پس از فارغ‌التحصیلی در رشته مهندسی از دانشگاه کلارکسون، المحمود به عنوان مهندس فنی وارد نیروی هوایی کشور قطر شد. با این حال، طولی نکشید که او از سمت خود در نیروی هوایی انصراف داد و فعالیت خود را به عنوان یک نویسنده حرفه‌ای آغاز کرد. المحمود همچنین در طی فعالیت ادبی خود، کار در آژانس‌های خبری همچون الجزیره و العرب را نیز تجربه کرده است. وی در سال ۲۰۱۱، اولین رمان بلند خود را تحت عنوان “کشتی دزدان دریایی (the corsair)” روانه بازار کرد. این کتاب روایتگر داستان گروهی از دزدان دریایی در خلیج فارس است که در تلاشند به موفقیت تجاری دست پیدا کنند. کتاب دوم المحمود نیز با عنوان سفر دریایی مقدس، اخیرا تحت چاپ قرار گرفته است.

 

دلال خلیفه

دلال خلیفه یکی از چهره‌های اصلی دنیای ادبیات کشور قطر است، که علاوه بر رمان‌نویسی، از سابقه موفقی در نمایشنامه نویسی و توامند سازی بانوان نیز برخوردار است. دلال تاکنون چهار رمان به چاپ رسانده است که تمامی آن‌ها توسط ناشران بین‌المللی مورد توجه قرار گرفته‌اند. اسامی این چهار کتاب عبارت است از افسانه مرد و دریاچه (The Myth of the Man and the Lake)، درختان در چمنزارهای دور (The Trees of the Distant Prairies, 1994)، از دریانورد سالخورده تا تو (From the Old Sailor to You) و دنیای ما فستیوال شب‌ها و روز‌ها است (Our World Is the Festival of Days and Nights).

 

دلال همراه با دیگر خواهرش به نام شعاع خلیفه، یک خانه تکانی اساسی در ادبیات کشور قطر به راه انداخته‌اند. شعاع نیز مانند خواهرش یکی از نویسندگان چیره دست قطری است که تاکنون آثاری متعددی را به چاپ رسانده. از جمله این آثار می‌توان به “عبور به سوی حقیقت (Passage to Truth)”، “رویاهای کهنه دریا (The Old Dreams of the Sea)” و “صبر برای سوت (Waiting for the Whistle)” اشاره کرد. تمامی این آثار پیرامون چالش‌های بحث مدرنیزه شدن کشور قطر نوشته شده‌اند.

کلثوم جابر

با انتشار کتاب “من و  جنگل هر دو تسخیر شده‌ایم” در سال ۱۹۷۸، کلثوم جابر به اولین نویسنده زن قطری تبدیل شد که توانسته مجموعه داستان‌ها کوتاه خود را به چاپ برساند. جابر یکی از اولین اعضای هئیت میراث فرهنگی قطر در سال ۱۹۹۸ بود و پس از آن به شکل‌گیری مجموعه Al Raya قطر کمک کرد. از جمله سایر کتاب‌های جابر می‌توان به “چهره زن عرب” و “چرخه زندگی در فرهنگ سنتی قطر” اشاره نمود.

 

مریم السبایی

ظهور نویسندگانی همچون مریم السبایی در قطر را می‌توان نتیجه بلوغ ادبیات در این کشور در نظر گرفت. نویسندگانی که علاوه بر نوشتن، می‌توانند جریان ساز باشند و حتی کارآفرینی کنند. از سال ۲۰۱۶ تاکنون السبایی توانسته کتاب‌های متعددی را برای کودکان و نوجوانان قطری به رشته تحریر دربیاورد. علاوه بر نویسندگی، مریم صاحب یک استارتاپ فعال در زمینه استعدادیابی به نام Q TALENT است که سالیانه نخبگان متعددی را شناسایی کرده و پرورش می‌دهد. 

موزه المالکی

المالکی یکی از سرشناس‌ترین نویسندگان و روانشناسان قطری است. وی در سال ۱۹۹۹ به عنوان اولین کاندید زن برای برعهده گرفتن ریاست مجمع کشورهای خلیح فارس معرفی شد و در سال ۲۰۰۵ یکی از کاندیدای اصلی جایزه صلح نوبل بود. وی همچنین روانشناس کشور قطر است که از دانشگاه‌های آمریکایی فارغ‌التحصیل شده. از جمله آثار تالیفی المالکی می‌توان به کتاب Promising writers اشاره کرد. این کتاب مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه و اشعاری است که توسط بانوان قطری پدید آورده شده‌اند.

 

ناصر العثمان

العثمان را می‌توان تاثیرگذارترین چهره ادبی کشور قطر در نظر گرفت. مردی که در سال ۱۹۶۵ اولین ایستگاه رادیویی کشور قطر را تاسیس کرد و پس از آن شرکتی را تحت عنوان “انتشار و چاپ خلیج فارس” احداث نمود. این شرکت بعدها به عنوان والد مجموعه‌هایی مانند روزنامه al raya معرفی شد و نکته مهم این است که شخص ناصر العثمان در سال ۱۹۷۹، سردبیری روزنامه al raya را برعهده داشت. یکی از معروف‌ترین آثار وی به نام “داستان صنعت نفت در قطر (The Story of the Oil Industry in Qatar)، درباره چگونگی پیدایش نفت در قطر و تاثیر آن بر آینده این کشور سخن می‌گوید. العثمان همچنین یکی از مشاوران مرکز آزادی رسانه‌ای در دوحه قطر است.

 

صافیه المریه

صافیه یکی از نویسندگان و فیلم سازان مطرح قطری-آمریکایی است که تاکنون فعالیت‌‌های چشمگیری را در عرصه فرهنگ و هنر قطر به انجام رسانده. از جمله این فعالیت‌ها می‌توان به تولید فیلم watcher 1،  The Magical Slate و mirror cookie اشاره کرد. لازم به ذکر است که فیلمنامه این آثار نیز عمدتا توسط صافیه نوشته شده است.

زکیه مال الله

زکیه از جمله شاعران قطری است که آثارش به زبان‌های اردو، اسپانیایی و ترکی ترجمه شده است. زکیه علاوه بر این که نام خود را به عنوان یکی از برترین شعرای تاریخ ادبیات قطر به ثبت رسانده، پزشک داروساز نیز هست و سرپرستی اداره غذا و داروی کشور قطر را بر عهده دارد. ردپای او در دنیای ادبیات قطر، با به چاپ رساندن نه مجموعه شعر مستحکم شده است و او همچنان فعالیت‌های ادبی خود را در دو روزنامه الوطن و الشرق پیگیری می‌کند.